Λαζαράκια από την Οία Σαντορίνης

Υλικά

1 κιλό αλεύρι δυνατό για τσουρέκι
½ φλιτζάνι ζάχαρη
½ φλιτζάνι ελαιόλαδο
2 φλιτζάνια σταφίδα
1 φλιτζάνι καρύδια ψιλοκομμένα
2 φακελάκια μαγιά ξηρή
3 κοφτά κουταλάκια κανέλλα
Γαρυφαλάκια ( μοσχοκάρφια)

Σ ένα ποτήρι χλιαρό νερό διαλύουμε τα δύο φακελάκια της μαγιάς. Σ ένα μεγάλο μπωλ ρίχνουμε το αλεύρι και στη μέση του κάνουμε μια γουβίτσα Στη γουβίτσα αυτή ρίχνουμε τη ζάχαρη, το ελαιόλαδο και την διαλυμένη μαγιά. Αρχίζουμε το ζύμωμα και προσθέτουμε όσο χλιαρό νερό χρειαστεί ώστε να πάρουμε μια σχετικά σφιχτή ζύμη. Προσθέτουμε στη ζύμη αυτή, τις σταφύδες, τα καρύδια και την κανέλα και ζυμώνουμε καλά. Η τελική μας ζύμη πρέπει να μην κολλάει στα χέρια μας. Αν αυτό συμβαίνει θα πρέπει να προσθέσουμε λίγο αλεύρι ακόμη. Με τη ζύμη αυτή πλάθουμε μικρά ανθρωπάκια και το απλώνουμε σ ένα ταψί στο οποίο έχουμε βάλλει αντικολλητικό χαρτί. Με τα γαρύφαλλα στολίζουμε τα λαζαράκια μας φτιάχνοντάς τους μάτια, στόμα, μύτη και ότι άλλο θέλουμε. Τα αφήνουμε να φουσκώσουν ως εξής: είτε τα τυλίγουμε με κουβέρτες είτε ανάβουμε τον φούρνο μας σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία ( έως 50 βαθμούς το πολύ) και χρησιμοποιώντας τον έτσι ως στόφα βάζουμε μέσα τα ταψιά κι εκεί φουσκώνουν τα λαζαράκια μας. Τέλος τα ψήνουμε στους 200 βαθμούς έως ότου ροδίσουν

Καθαρά Δευτέρα: Η Σαχτοδευτέρα των Ποντίων και ο Κουκαράς

(Σκίτσο του Χρήστου Γ. Δημάρχου από την έκδοση «Ο ελληνικός Πόντος – Μορφές και εικόνες ζωής», Αθήνα 1947)

Η Καθαρά Δευτέρα ή «Σαχτοδευτέρα» στον Πόντο δεν θύμιζε σε τίποτα την ημέρα χαράς και χαλάρωσης με το πέταγμα του χαρταετού που βιώνουμε σήμερα. Ήταν μια μέρα γενικής και αυστηρής καθαριότητας, και εντατικής προετοιμασίας για την περίοδο της Σαρακοστής. Σήμαινε συμβολικά και την αρχή της νηστείας.

Οι Πόντιες νοικοκυρές τη μέρα αυτή έπρεπε, σύμφωνα με την παράδοση, να καθαρίσουν σχολαστικά όλα τα κουζινικά σκεύη για να μην μείνει ούτε ίχνος από λίπη και «μαντζιριγμένες»¹ τροφές.

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε από τους Ποντίους Σαχτοδευτέρα γιατί οι νοικοκυρές έβραζαν σε ένα καζάνι νερό με στάχτη (αλισίβα) για να πλύνουν καλά και να γυαλίσουν όλα τα μεταλλικά και ξύλινα αντικείμενα. Ύστερα τα έξυναν με αιχμηρά εργαλεία για να εξαφανιστεί κάθε ίχνος λίπους που ενδεχομένως είχε εισχωρήσει στο ξύλο. Αυτό γινόταν για να μην αναμιχθούν τα φαγητά της νηστείας με τα υπολείμματα προηγούμενων ζωικών τροφών.

Κουκαράς – Ο συμβολικός φρουρός και χρονοδείκτης της Σαρακοστής
Ένα άλλο ποντιακό έθιμο για τη διαφύλαξη της νηστείας ήταν ο «κουκαράς». Ήταν μια επινόηση των ευρηματικών Πόντιων μανάδων, για να μπορούν να φοβίζουν τα παιδιά τους ώστε να μην υποκύπτουν σε γευστικές ατασθαλίες και να συνεχίζουν να κρατούν τη νηστεία μέχρι το Πάσχα.

Ο κουκαράς αποτελούνταν από ένα μεγάλο κρεμμύδι (ή πατάτα), πάνω στο οποίο κάρφωναν εφτά φτερά κότας ή κόκορα. Εφτά φτερά, όσες και οι εβδομάδες της νηστείας. Αυτό το ιδιαίτερο «σκιάχτρο» το κρεμούσαν στο ταβάνι τα ξημερώματα της Καθαράς Δευτέρας, και το πρωί, όταν τα παιδιά ξυπνούσαν, το αντίκριζαν με δέος και φόβο να κρέμεται και να κουνιέται στο ταβάνι!
Η απειλή ήταν ότι αν τα παιδιά δεν συμμορφώνονταν με την τήρηση της νηστείας, θα τα έτρωγε ο κουκαράς!
Κουνιόταν και περιστρεφόταν καθώς τον φυσούσαν με τρόπο οι μητέρες, και αποτελούσε μεγάλο φόβητρο για τα μικρά παιδιά.

Για το έθιμο αυτό υπήρχε το ρητό «Ρίζα μ’, ωρία παίρετεν τυρίν για βούτερον και τρώτεν, αμάν θα χολιάσκεται και θα σείεται ο κουκαράς!».

Μετά το τέλος κάθε εβδομάδας αφαιρούσαν από τον κουκαρά ένα φτερό, κι έτσι ήξεραν πόσες εβδομάδες απομένουν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, «ξεπουπουλιασμένος» πια, ο κουκαράς αποχωρούσε για να επιστρέψει ένα χρόνο αργότερα...

Κείμενο: Κώστας Τσενκελίδης

 1. Τροφές που καταλύουν τη νηστεία.

• Τα σκίτσα του Χρήστου Γ. Δημάρχου προέρχονται από την έκδοση Ο ελληνικός Πόντος – Μορφές και εικόνες ζωής, Αθήνα 1947.

πηγή

Tσαρούχια και φορεσιές

Χριστουγεννιάτικο δέντρο - Ένα βυζαντινό έθιμο.

Το Χριστουγεννιάτικο δένδρο και μάλιστα ως μετεξέλιξη της αρχαίας Ελληνικής «Ειρεσιώνης», όχι μόνο δεν απαγορευόταν στο Βυζάντιο αλλά αντιθέτως κατά την εορτή των Χριστουγέννων «…κατά διαταγήν του επάρχου της (κάθε) πόλεως, ου μόνον καθαρισμός των οδών εγένετο, αλλά και στολισμός διαφόρων κατά διαστήματα στηνομένων στύλων με δενδρολίβανα, κλάδους μύρτου και άνθη εποχής…» (Φαίδωνος Κουκουλέ, Τακτικού Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ακαδημαϊκού «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός» τ. στ΄, σελ. 152).

Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα επίλεκτο Βασιλικό Καβαλλαρικό (Ιπποτικό) Τάγμα της βυζαντινής ανακτορικής φρουράς το οποίο – μεταξύ άλλων - συμμετείχε με τελετουργικό ρόλο σε επίσημες αυτοκρατορικές τελετές – μεταξύ των οποίων και της τελετής των Χριστουγέννων - ήταν εκείνο της «Εταιρείας», το οποίο διαιρείτο σε «Μικρή», «Μεσαία» και «Μεγάλη Εταιρεία».

Την «Μικρή Εταιρεία» την αποτελούσαν αλλόθρησκοι!!!... (π.χ. εθνικοί, ειδωλολάτρες, μουσουλμάνοι κλπ).
Την «Μεσαία Εταιρεία» την αποτελούσαν αλλόδοξοι ή/και αλλοεθνείς Χριστιανοί (π.χ. Σκανδιναυοί, Γερμανοί, Ρώσοι, Άγγλοι κλπ).
Την «Μεγάλη Εταιρεία» την αποτελούσαν «Ρωμαίοι», δηλ. Έλληνες Ορθόδοξοι Χριστιανοί (Ρωμιοί).

Πιο πιθανό είναι επομένως να ήταν οι αλλοεθνείς/αλλογενείς Ιππότες της Μεσαίας Εταιρείας εκείνοι που μεταλαμπάδευσαν το έθιμο της «Ειρεσιώνης» (το οποίο μετεξελίχθηκε στους «Βυζαντινούς στηνόμενους στύλους με δενδρολίβανα, κλάδους μύρτου και ανθέων εποχής») στις αλλόδοξες Χριστιανικές χώρες από τις οποίες κατάγονταν.

Πάντως η ανάμνηση του βυζαντινού Χριστουγεννιάτικου στολισμού με στηνόμενους στύλους με δενδρολίβανα επιβίωσε στα Πρωτοχρονιάτικα κάλανδα: «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψηλή μου ΔΕΝΔΡΟΛΙΒΑΝΙΑ…»

Δεν γνωρίζω εάν π.χ. στις Σκανδιναυικές χώρες φύονται δενδρολίβανα, αλλά τα κλαδιά του ελάτου που μοιάζουν πολύ με εκείνα του δενδρολίβανου θα μπορούσαν ίσως να αποτελούν το πιο πρόσφορο υποκατάστατό του που διαδόθηκε ευρέως στη Δύση και παρέμεινε μέχρι τις ημέρες μας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι και η φάτνη η οποία τοποθετείται στην βάση του Χριστουγεννιάτικου δένδρου αποτελεί επίσης ελληνικό έθιμο από την εποχή του Βυζαντίου:

«Οι Βυζαντινοί κατά την ημέραν των Χριστουγέννων…εσχημάτιζον σπήλαιον και εν αυτώ ετοποθέτουν στρωμνήν εφ’ ής ετοποθέτουν παίδα, τον Ιησούν παριστάνοντα…» (Φαίδωνος Κουκουλέ, Τακτικού Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ακαδημαϊκού «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός» τ. στ΄, σελ. 151).

Ομοίως και τα κάλανδα:

«…Οι Βυζαντινόπαιδες, περιερχόμενοι τας οικίας, από βαθείας πρωίας μέχρι δείλης οψίας, μετά αυλών και συρίγγων έλεγον τα κάλανδα…» (Φαίδωνος Κουκουλέ, Τακτικού Καθηγητού του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ακαδημαϊκού «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός» τ. στ΄, σελ. 152).

Περί των καλανδιστών κατά τα Χριστούγεννα κατά τον ΙΒ΄ αι. μαρτυρεί και ο Ι. Τζέτζης γράφων:
«…Και όσοι κατ’ αρχίμηνον την Ιανουαρίου και τη Χριστού γεννήσει δε και Φώτων ημέρα, οπόσοι περιτρέχουσι τας θύρας προσαιτούντες μετά ωδών και επωδών και λόγους εγκωμίων…».

πηγή

Χόρεψε Ελληνικά και διώξε το άγχος μακριά!

Μπορεί η συμμετοχή μας στον "κύκλο" του ελληνικού χορού να διώξει το άγχος και να νιώσουμε άλλοι άνθρωποι;

 

Ναι, η συμμετοχή σε ελληνικό χορό είναι κατάλληλη για όλες τις ηλικίες και όλους τους σωματότυπους, αφού όλοι χωράνε στον κύκλο του χορού εξηγεί η δασκάλα παραδοσιακών χορών κ. Μαρία Μπουγιέση

 

Είναι γενικά αποδεκτό και γνωστό πως τα επίπεδα του άγχους αλλά και της κατάθλιψης τα τελευταία χρόνια αυξάνονται συνεχώς τόσο σε νέα όσο και μεγαλύτερης ηλικίας άτομα. Ο τρόπος ζωής, τα οικονομικά προβλήματα, η έλλειψη αληθινών σχέσεων μπορεί να είναι κάποιες από τις αιτίες. Τι κάνουμε όμως γι αυτό, πως μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε και ποιες λύσεις μπορούμε να δώσουμε;

 

Ένας υγιεινός τρόπος ζωής, με κάποια μορφή άσκησης της αρεσκείας του καθ’ ενός και κατάλληλη διατροφή, μπορεί να είναι μία από τις λύσεις. Η συμμετοχή σε μαθήματα ελληνικού παραδοσιακού χορού μπορεί να αποτελέσει ταυτόχρονα μία από τις καλύτερες μορφές άσκησης, έναν τρόπο ψυχαγωγίας, εκτόνωσης και κοινωνικοποίησης, με το άτομο να γίνεται μέλος μιας ομάδας, χαρακτηριστικό που ίσως έχουμε μεγάλη ανάγκη στις μέρες μας.

 

Όταν κάποιος μπαίνει σε έναν κύκλο χορού και πιάνεται με το διπλανό του, σε συνδυασμό με το ότι προσπαθεί να μάθει καινούριες κινήσεις και να συντονιστεί με τους συγχορευτές του, αδειάζει το μυαλό του από τα προβλήματα της καθημερινότητας και φεύγει ‘άλλος άνθρωπος’, όπως χαρακτηριστικά λένε οι ίδιοι οι συμμετέχοντες.

 

Από δύο πρόσφατες εργασίες που πραγματοποίησα σε συνεργασία με την κα. Ζήση-επίκουρη καθηγήτρια στο ΤΕΦΑΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και με την κα. Hokelman καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μαγδεβούργου-Γερμανία, τόσο σε γερμανούς όσο και σε Έλληνες, φάνηκε πως τα επίπεδα του άγχους που ένιωθαν τα άτομα μετά το τέλος του μαθήματος ελληνικού χορού, είχαν εκπληκτικά μειωθεί σε σχέση με το άγχος που ένιωθαν πριν την έναρξη του μαθήματος.

 

Έτσι η αντιμετώπιση του άγχους της καθημερινότητας, μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά και στη δημιουργία του άγχους που νιώθουμε γενικά στη ζωή μας. Άλλωστε, άτομα με υψηλότερα επίπεδα άγχους φαίνεται να αντιμετωπίζουν καταστάσεις τις καθημερινότητας με μεγαλύτερη δυσκολία.

 

Η συμμετοχή σε ελληνικό χορό αποτελεί μία εναλλακτική μορφή άσκησης,  με μεγάλη μουσικοκινητική ποικιλία, κατάλληλη για όλες τις ηλικίες και όλους τους σωματότυπους, αφού όλοι χωράνε στον κύκλο του χορού. Το αντικείμενο του ελληνικού χορού μπορεί να αποτελέσει ένα δυνατό εργαλείο στα χέρια όσων έχουν τη γνώση να το χρησιμοποιήσουν.

 

Προσωπικά στοχεύω στη διδασκαλία του ελληνικού χορού προσεγγίζοντας τον κάθε ασκούμενο ανάλογα με τις ανάγκες του και μέσα από κατάλληλα διαμορφωμένα προγράμματα να οδηγηθεί στη βελτίωση παραμέτρων ψυχικής και σωματικής υγείας. Πιστεύω πως ο δάσκαλος παίζει το μεγαλύτερο ρόλο για τα θετικά αποτελέσματα του μαθήματος. Έτσι λοιπόν, μέσα από την υπεύθυνη διδασκαλία ελληνικών χορών και κλέβοντας την έκφραση από την αμερικάνικη ένωση γεροντολογίας, μπορούμε "να δώσουμε ζωή στα χρόνια μας και όχι μόνο χρόνια στη ζωή μας"

 

 

Πηγή: vita.gr, κείμενο: Μαρία Μπουγιέση καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής με ειδίκότητα στον ελληνικό παραδοσιακό χορό

 

Ο Παναγιές του Ελύτη

Λίγο για μια στιγμή να παίξεις πάνω στην κιθάρα σου  

Ε, ε, Χρυσομαλλούσα   ε, ε, Χρυσοσκαλίτισσα

Να ξεπετιέται πάλι το βουνό με τ’ άσπρο σπίτι στην πλαγιά

τ’ άλογο με τα δύο φτερά  και η άγρια φράουλα της θάλασσας 
 

Λάμπουσα και Κανάλα μου και Παραπόρτιανή μου

θα δεις την πράσινη ψαρόβαρκα σκαμπανεβάζοντας να χάνεται

μέσα στ’ αραποσίτια

τον Μήτσο με τις τρίχες και με τ’ αλυσιδάκι στο λαιμό

Ε, Παναγιά Τα Μάγκανα ε, Παναγιά Τόσο Νερό

Να βλαστημάει και ν’ ανεβάζει ανίδεος μες στα δίχτυα του

τέσσερα – πέντε αρχαία ελληνικά

το τέλλεσθε και το νηυσί, το μέλεα και το κρίναι σα

Καρυστιανή κι Ακλειδιανή Δαφνιώτισσα κι Αργιώτισσα

Που μια στιγμή τα παίζεις πάνω στην κιθάρα σου

κι απ’ τ’ αναμμένο πέλαγο αντικρύ σου ακούς
 

Έι, Κρουσταλλένια, έι Δροσιανή  έι Παναγιά του Νίκους

Να σχίζεται στα δύο τ’ ουρανού το καταπέτασμα

κι ένας παμπάλαιος έφηβος απαράλλαχτος εσύ

να κατεβαίνει- κοίτα:

Στα κύματα μ’ ένα καμάκι ορθός και στους αφρούς να πλέει

Σπηλιώτισσα και Μερσινιά και Θαλασσίστρα μου έι!

 (Ο. Ελύτης, Ο μικρός ναυτίλος)

πηγή 

Ο Άη Γιώργης και ο Δράκοντας.