Κύπρος και μουσική

Από Musipedia

Η χαρακτηριστικότερη απόδειξη της Ελληνικότητας της Κύπρου (...αν γι’ αυτό χρειάζεται απόδειξη) είναι η μακρά συνέχεια ηθών και εθίμων, αρκετά από τα οποία έχουν τις ρίζες τους στα βάθη της Ιστορίας και επιζούν ώς σήμερα... Παραδειγματική άλλωστε εκδήλωση της ενότητας της Φυλής μας είναι ασφαλώς οι Εθνικοί Χοροί. Ας χρησιμοποιήσουμε για παράδειγμα έναν Πανελλήνιο χορό, τον [[Πάφου,_Χορωδία_Μουσικού_Ομίλου|Πάφου,_συρτός|συρτό]] (τον πανάρχαιο κύκλιο χορό). Αναπαράστασή του βρέθηκε και στην Κύπρο (ήδη από τον περασμένο αιώνα) σε εικόνα του 1ου π.Χ. αι. (πρωτοδημοσιεύτηκε στη "Revue Archeologique" του 1837 και αναδημοσιεύθηκε από τον Φ. Κουκουλέ σε μελέτη του περί βυζ. χορών στον 14ο τόμο της "Επετηρίδος των Βυζαντινών Σπουδών"). Παράσταση του ίδιου χορού υπάρχει και στη βάση του οβελίσκου του Θεοδοσίου Β' και στην παράσταση του "Αινείτε τον Κύριον" της Μονής Λαύρας (Άθως). Παρόμοιος χορός είναι και ο «άρμα» χορός των Κυπρίων (μικτός χορός ανδρών-γυναικών που δεν έχει σχέση ούτε με άρμα ούτε με όπλα). Είναι ειρηνικός χορός των γάμων και των πανηγυριών (εικόνα του παρουσιάζουν ορισμένα ειδώλια του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου που βρέθηκαν σε τάφο της Δημητριάδας). Είναι ο ίδιος χορός που περιγράφεται από τον Λουκιανό ως μικτός χορός εφήβων και παρθένων, ο λεγόμενος όρμος (βλ. σχετικό λήμμα). Αλλά και ο Ηρόδοτος, γράφοντας για τον πόλεμο των Κορινθίων και Σπαρτιατών κατά του τυράννου της Σάμου Πολυκράτη, αναφέρει για χορό "παρθένων και ηϊθέων" (έκφραση παρμένη από το Σ της "Ιλιάδας"). Μετά από τόσους αιώνες χορεύεται ο ίδιος χορός στην Κύπρο με τον ίδιο τρόπο και το ίδιο περίπου όνομα (!), αποδεικνύοντας αδιάψευστα τη συνέχεια των ηθών, των εθίμων και των παραδόσεων της Φυλής... Το ίδιο συμβαίνει με τα επιθαλάμια και τα άλλα πανάρχαια ήθη και έθιμα που συνοδεύουν (μαζί με τους χορούς) τους γάμους στην Κύπρο. Έχουν επίσης περισωθεί αρχαίες τοπικές μελωδίες, όπως: η του "Τραγουδιού του γάμου", η "Παφίτιτζιη", η "Μεσαρίτιτζιη", η "Καρπασίτιτζιη", η του "Τραγουδιού της σούσας" (αιώρας), ή του "Μα" ή "Κλήδωνα", κ.λπ. Καθεμιά από αυτές απαιτεί δύσκολους λαρυγγισμούς, που δεν αποδίδονται από τη γραπτή μουσική. Τα κυπριακά τραγούδια και οι χοροί εκτελούνται "παλαιόθεν" με συνοδεία βιολιού και με υπόκρουση λαούτου. Αν όμως λείπει το λαούτο, συνοδεύει η ταμπουτσά (ή ταμπουτσιά), είδος ταμπούρλου. Επίσης, συνηθισμένο όργανο (ιδίως στους βοσκούς) είναι το πιδκιαύλι, είδος γλυκόφωνου ευθύαυλου. Αλλά και οι ρυθμοί της λαϊκής κυπριακής μουσικής διατρανώνουν την αρχαία τους ελληνική καταγωγή. Στον "Μαν" και το "Τραγούδι της σούσας" έχει περισωθή ο αρχαίος παίων (που σήμερα έχει χαθεί από τον υπόλοιπο Ελληνισμό...). Άλλοι χοροί της Κύπρου συνδέονται με την καθημερινότητα της αγροτικής ζωής, όπως: η "τατσιά" (κόσκινο), το "δρεπάνι", η "μαντήλα", κ.λπ. Ως προς τα κυπριακά τραγούδια, αυτά ήταν ανέκαθεν κυρίως ερωτικά (ας μην ξεχνάμε ότι εδώ γεννήθηκε η Κύπρις...) κι αυτό ασφαλώς έδωσε το δικαίωμα στον Ευριπίδη να ονομάσει την Κύπρο "νῆσον, ἥν οἱ θελξίφρονες νέμονται τοῖς βροτοῦσιν ἔρωτες». Αυτοί οι "θελξίφρονες έρωτες των θνητών" δημιούργησαν (δίπλα στα περίφημα "Ακριτικά" και τα "Κυπριακά" έπη) ιδιοφυή δίστιχα, που παρομοιάζονται με τις κρητικές μαντινάδες ή τα λιανοτράγουδα άλλων ελληνικών τόπων. Τα κυπριακά δίστιχα τραγουδιούνται "κατά μόνας", σε γάμους και διασκεδάσεις ή τέλος σε πρόχειρους ποιητικούς διαγωνισμούς, τα γνωστά "Τσαντίσματα". Όπως συμβαίνει σε πολλά ελλ. μέρη, τραγουδιούνται πάνω σε διάφορα απλά μοτίβα (ή "σκοπούς") και εντάσσονται σε όλες τις σχετικές νοηματικές κατηγορίες (ερωτικά, σκωπτικά, σατιρικά, πατριωτικά, γνωμικά, κ.λπ.). Σε άλλα παλι κυπριακά τραγούδια τα μοτίβα είναι πολυσύνθετα. Πάντως αποτελεί γεγονός ότι η κυπριακή μούσα, "σαρξ εκ της σαρκός" της Ελληνικής Γραμματείας, ποτέ δεν σίγησε και σήμερα ακόμα εμψυχώνει τους ποιητάρηδες να περιπλανώνται στο νησί και να τραγουδούν...Αντίθετα με την παραδοσιακή μουσική, ο "λόγιος" μουσικός χώρος δεν αναπτύχθηκε όπως θα έπρεπε, παρότι η Κύπρος γέννησε σημαντικούς μουσικούς (που όμως όλοι τους διέπρεψαν μακριά της...).