Σελίδες


Σάββατο 27 Αυγούστου 2011

Ανεφορίτ΄σα Γαλίανας



Λαογραφικά στοιχεία


Χορευόταν στην Γαλίανα της Ματσούκας κοντά στην Τραπεζούντα που ήταν μια ορεινή περιοχή από 19 χωριά και οικισμούς στην οποία μέχρι την Ανταλλαγή των πληθυσμών κατοικούσαν 4000 Πόντιοι και 500 εξισλαμισμένοι. (Ανατολικός Πόντος, Σάββας Καλεντερίδης).


Βήμα

Αριστερόστροφος που έχει 12 και η λαβή είναι από τις παλάμες με τους αγκώνες σε ορθή γωνία. Το σώμα είναι αυστηρά κάθετο και κοιτάζει το κέντρο του κύκλου, 4 ρομποτικά βήματα προς τα δεξιά, 4 ρομποτικά μεγαλύτερα προς τα αριστερά και δύο επιτόπια τριαράκια του Τίκ΄ Μονόν στην περιφέρεια με ταυτόχρονη συμμετοχή στην κίνηση των χεριών σε όλη την διάρκεια του χορού. Τα χέρια παίρνουν κίνηση από το πέλμα όταν σηκώνει το βάρος του σώματος...

Επιμέλεια κειμένου και κινούμενης εικόνας: κ.Κοκοβίδης - κ. Σιδηρόπουλος

Τίκ Μονόν Ματσούκας



Λαογραφικά στοιχεία


To Τίκ Μονόν είναι δεξιόστροφος χορός από την περιοχή της Ματσούκας, χορεύεται σε κλειστό κύκλο με τα χέρια λυγισμένα στους αγκώνες, έχει δύο μορφές (είτε με βήμα που έχει κατεύθυνση λοξά δεξιά είτε προς το κέντρο του κύκλου) και 6 βήματα.

Βήμα

Ξεκινά το δεξί πόδι που πατά λοξά δεξιά προς το κέντρο του κύκλου (1ο βήμα) το αριστερό πατά πίσω από το δεξί (2ο βήμα) το δεξί πατά στη νοητή περιφέρεια (3ο βήμα) έρχεται και κλείνει δίπλα σε αυτό το αριστερό (4ο βήμα). Το αριστερό πατά σε μικρή διάσταση αριστερά προς το κέντρο του κύκλου (5ο βήμα) και (6ο βήμα) το δεξί έρχεται να κλείσει δίπλα σε αυτό.

Στην 2η μορφή ο χορός διαφοροποιείται στο ύφος γιατί υπάρχει έντονο σουστάρισμα και το (1ο βήμα) γίνεται προς το κέντρο του κύκλου ενώ τα υπόλοιπα βήματα είναι τα ίδια
 
Επιμέλεια κειμένου και κινούμενης εικόνας: κ. Κοκοβίδης - κ. Σιδηρόπουλος

Κελκίτ Αργυρούπολης



Ιστορικά στοιχεία

Το Κελκίτ είναι η μεγαλύτερη κωμόπολη του Νομού Αργυρούπολης στον Πόντο (μεταξύ Σεβάστειας και Νικόπολης). Η περιοχή αυτή κατοικούνταν από έλληνες κατά την βυζαντινή περίοδο της Αυτοκρατορίας των Κομνηνών. Ο ελληνισμός της περιοχής άρχισε αν μειώνεται μετά την οθωμανική κατοχή, ιδίως μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο το 1828. Πριν από το 1923 υπήρχαν τα παρακάτω ελληνικά χωριά: Τσαμούρκιοι, Χιών και Κοτύλια τα οποία όλα μαζί αριθμούσαν περίπου 100 οικογένειες. (Αν. Πόντος Σάββας Καλεντερίδης).


Λαογραφικά στοιχεία

Η ονομασία του χορού Κελκίτ στην Τούρκικη γλώσσα σημαίνει (Κέλ: έλα Κίτ: φύγε) δηλαδή έλα και φύγε. Ο χορός παίζεται συνήθως με ζουρνά ή λύρα και συνοδεύεται από νταούλι χωρίς τραγούδι.

Βήμα

Μεικτός αριστερόστροφος χορός που χορεύεται σε κλειστό κύκλο, έχει 6 βήματα και η αρχική λαβή είναι από τις παλάμες με τα χέρια παράλληλα προς το σώμα.

Πάτημα δεξιού ποδιού λοξά αριστερά προς το κέντρο του κύκλου (βήμα 1) πάτημα αριστερού προς τα αριστερά (βήμα 2) πάτημα δεξιού ποδιού στην διάσταση αριστερά (το πόδι αυτό παραμένει σταθερά μπροστά από το αριστερό βήμα3) πάτημα αριστερού στην διάσταση αριστερά (βήμα 4). Πάτημα δεξιού ποδιού πίσω στην νοητή περιφέρεια στην οποίας κινείται ο χορός (βήμα 5) κλείσιμο αριστερού ποδιού δίπλα στο δεξί (βήμα 6). Στα πρώτα 4 βήματα ο κορμός στρέφεται προς τα αριστερά και πιο συγκεκριμένα ο δεξιός ώμος προβάλει προς το κέντρο του κύκλου, ενώ στα υπόλοιπα βήματα επιστέφει στην αρχική θέση (ο χορευτής βλέπει το κέντρο του κύκλου). Σε όλη την διάρκεια του χορού τα βήματα εκτελούνται με ένα ήπιο σουστάρισμα.

Eπιμέλεια: κ. Σιδηρόπουλος , κ. Κοκοβίδης

Πέμπτη 25 Αυγούστου 2011

Ομάλ Άκνταγ Μα(ν)τέν ή Τίζ



Ιστορικά στοιχεία
Χορός από την περιοχή του Άκνταγ Ματέν που βρίσκεται μεταξύ Σεβάστειας και Γιοζγάτης. Έλληνες μεταλλωρύχοι της Χαλδίας (από το Σταυρί, την Κορόνιξα κ.λ.π) το 1828-1830, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή αυτή και άρχισαν να εκμεταλλεύονται τα μεταλλεία της τα οποία υπήρξαν μεγάλη πηγή εσόδων που βοήθησαν έτσι την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν 30 Ελληνικά χωριά με αμιγή ελληνικό πληθυσμό που στις αρχές του 20 αιώνα αριθμούσαν περίπου 20.000 άτομα. (στοιχεία από Δυτ. Πόντο Σάββα Καλεντερίδη).

Λαογραφικά στοιχεία
Οι Πόντιοι του Άκνταγ Ματέν γλωσσικά μιλούν το ιδίωμα της Αργυρούπολης από όπου μετοίκισαν, μουσικά δε παρέλαβαν το βιολί που παιζόταν ήδη στην περιοχή και το κράτησαν όπως έπαιζαν λύρα δηλαδή όρθιο. Το κούρδισμα που χρησιμοποίησαν στο βιολί είναι ρε-λα-ρε-σολ που από τους παλιούς αποκαλείται βυζαντινό. Παράλληλα όμως στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις έπαιζαν την λύρα και τον πολύ διαδεδομένο ζουρνά (εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης).

Ο χορός είναι δεξιόστροφος έχει 6 βήματα σαν αυτά του Ομάλ΄ Απλόν με διαφορετικό όμως ύφος αφού χαρακτηρίζεται από έντονο τρέμουλο, το σώμα είναι αυστηρά κάθετο ατενίζει το κέντρο του κύκλου, οι μετατοπίσεις είναι μικρές στην διάσταση προς τα δεξιά και η λαβή είναι από τις παλάμες με τα χέρια περασμένα κάτω από τις μασχάλες.

Βήμα
Πάτημα-σουστάρισμα δεξιού ποδιού δεξιά σε μικρή διάσταση και πάτημα-σουστάρισμα αριστερού δίπλα στο δεξί (βήματα 1 και 2). Το κινητικό μοτίβο επαναλαμβάνεται μία ακόμα φορά προς τα δεξιά-γιατί ο χορός κινείται δεξιά-(βήματα 3 και 4) και μία φορά αριστερά (βήματα 5 και 6).

Επιμέλεια: κ.Κοκοβίδης - κ.Σιδηρόπουλος

Χάλα Χάλα Αργυρούπολης


Λαογραφικά στοιχεία


Χαλά στην Τουρκική γλώσσα σημαίνει θεία (συνήθως εννοούν την αδελφή του πατέρα), ενώ οι σημερινοί Πόντιοι της Τουρκίας την χρησιμοποιούν για να προσφωνούν τις μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες λόγω σεβασμού. Πιστεύεται ότι ο χορός έλκει την ονομασία του από αυτήν την λέξη αφού υπάρχει στο τραγούδι που συνοδεύει το χορό: Χάλα χάλα καλοχάλα. Παιζόταν συνήθως με λύρα και λιγότερο με τα άλλα μουσικά όργανα στα χωριά της περιφέρειας Κακάτσης (Νότια της Αργυρούπολης).


Βήμα

Δεξιόστροφος μεικτός χορός που έχει 12 βήματα και η λαβή του χορού είναι από τις παλάμες με τα χέρια παράλληλα προς το σώμα.

Πάτημα δεξιού ποδιού στην διάσταση δεξιά με ταυτόχρονη προβολή του δεξιού ημιθωρακίου προς το κέντρο του κύκλου (κίνηση δηλαδή του κορμού λοξά αριστερά προς το κέντρο του κύκλου βήμα 1) κλείσιμο του αριστερού ποδιού δίπλα στο δεξί (βήμα 2). Πάτημα-κλείσιμο δεξιού και αριστερού ποδιού αντίστοιχα άλλες δύο φορές σε 4 μουσικούς χρόνους (βήματα 3-6). Πάτημα αριστερού ποδιού προς τα πίσω (λοξά αριστερά δηλαδή σε μεγαλύτερο κύκλο από αυτόν που κινείται ο χορός βήμα 7) κλείσιμο δεξιού ποδιού δίπλα στο αριστερό (βήμα 8) μεγαλύτερο πάτημα-βήμα δεξιού ποδιού λοξά δεξιά και πιο μέσα από τον κύκλο που κινείται ο χορός (βήμα 9) κλείσιμο αριστερού ποδιού δίπλα στο δεξί (βήμα 10) επιστροφή στην αρχική θέση της νοητής περιφέρειας στην οποία κινείται ο χορός με το αριστερό πόδι (δηλαδή πάτημα προς τα πίσω, βήμα 11) και κλείσιμο δεξιού δίπλα στο αριστερό (βήμα 12).

Ο ρυθμός είναι εννεάσημος 9/8 (2-3-2-2).

Επιμέλεια: κ.Σιδηρόπουλος - κ.Κοκοβίδης


Δευτέρα 22 Αυγούστου 2011

Η αντρική φορεσιά της Καρυστίας

«Θάλασσα κι φοβούμαι σε»





Ποντιακό τραγούδι της θάλασσας.Στη λύρα ο Δημήτρης Καρασαββίδης

Τσοκμές




Τσοκμές , χορός στην Καισάρεια Καππαδοκίας. Τσοκμέ στα τουρκικά σημαίνει γονάτισμα.

Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Χορού , Ευρετήριο : E-212EC

-[Παγκοζίδης 1988, 156] Ασκητές Ροδόπης, τουρκόφωνοι πρόσφυγες από την Καισάρεια Καππαδοκίας: Χορεύεται από δύο αντικρυστά, συνήθως άντρες. Τσοκμέ σημαίνει γονάτισμα στα τουρκικά. Υπάρχουν πολλά τραγούδια που χορεύονται Τσοκμέδες, πάντα σε 9σημο ρυθμό. Οι άντρες γονατίζουν συχνά στο τέταρτο βήμα, στο αριστερό ή δεξί πόδι. Συνοδεύεται πάντα από ντέφια και τραγούδι.

-[Τυροβολά 1992, 126] Καισάρεια Καππαδοκίας: Ο αργός αντικριστός γυναικείος χορός αποδίδεται σε μέτρο 4/4 και χωρίς τη ρυθμική συνοδεία κροτάλων ή κουταλιών. Ο 9σημος ρυθμός χρησιμοποιείται πολύ λίγο στην περιφέρεια Καισάρειας σε σχέση με τα μικρασιατικά παράλια. Το ίδιο συμβαίνει σε όλη την Ελληνική Καππαδοκία με εξαίρεση την περιοχή του Ικονίου. Σ' αυτό το ρυθμό αποδίδεται ο Τσοκμές, ο τοπικός ανδρικός συγκαθιστός Ζεμπέκικος

πηγή

Κυριακή 21 Αυγούστου 2011

«Δυο ήλιοι δυο φεγγάρια»-Τραγούδι από τη Σκύρο



«Δυο ήλιοι δυο φεγγάρια».Από την εκπομπή «Μουσική παράδοση» του Παναγιώτη Μυλωνά

«Άγιε μου Γιώργη Σκυριανέ»



«Άγιε μου Γιώργη Σκυριανέ».Από την εκπομπή «Μουσική παράδοση» με τον Παναγιώτη Μυλωνά.

Ζουρνάς



Από το χωριό Γρίβα του νομού Κιλκίς.Τα είδη του ζουρνά και οι διαφοροποιήσεις.Χρήσιμες πληροφορίες παρέχει ο μουσικός Θανάσης Σέρκος.Από την εκπομπή του Γιώργη Μελίκη «Ο τόπος και το τραγούδι του».

Η νυφιάτικη φορεσιά από τους Κουρκουλούς Ευβοίας

Ο τόπος και το τραγούδι του - Πετρούσα Δράμας





Παρασκευή 12 Αυγούστου 2011

Κάθε τόπος και μια Παναγιά...

  
altΜια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθοδοξίας είναι η 15η Αυγούστου, ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου. Στον ελληνικό λαό η επίκληση της Παναγίας είναι η περισσότερο καθιερωμένη. Η Παναγία διεκδικεί τα περισσότερα προσωνύμια που προέρχονται από:
- τον τρόπο αγιογραφίας της Εικόνας Της (π.χ., Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα)
- τη θεολογική ιδιότητα (π.χ., Ελεούσα, Κυρά, Μεγαλόχαρη)
- την παλαιότητα του εικονίσματός Της (π.χ., Μαυριώτισσα, Γερόντισσα)
- τον τρόπο εύρεσης της εικόνας Της (π.χ., Θεοσκέπαστη, Σπηλαιώτισσα, Πλατανιώτισσα, Πορταΐτισσα, Μυρτιδιώτισσα, Φανερωμένη)
- τον τόπο προέλευσης της εικόνας (π.χ., Αθηνιώτισσα, Αργοκοιλιώτισσα, Βατοπεδινή, Πολίτισσα).
Τέλος, απαντώνται προσωνύμια που δίνονται ανάλογα της εποχής και των εργασιών που συμπίπτει η εορτή της (π.χ., Φλεβαριανή, Μεσοσπορίτισσα, Ακαθή - εκ του Ακάθιστου ύμνου).
Οι εικόνες της Παναγίας βρέθηκαν σε πολλές περιπτώσεις με θαυματουργό τρόπο και απετέλεσαν κίνητρο για τη δημιουργία Ιερών Ναών στη χάρη Της. Χιλιάδες πιστών συρρέουν κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν την εικόνα και να παρακαλέσουν για τη βοήθειά Της.
Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια που είναι αφιερωμένα στη Θεοτόκο, υποδέχονται υπέρλαμπρα τους επισκέπτες του 15αύγουστου.
Η ημέρα που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι στις περισσότερες περιπτώσεις μέρα πένθους για μια αγαπημένη γυναίκα που «έφυγε», αλλά γιορτή χαράς και αγαλλίασης για το σμίξιμο της μητέρας με τον αγαπημένο της γιο, την άνθηση της φύσης, την πλημμύρα των συναισθημάτων, την επιστροφή των ανθρώπων στη γενέθλια γη τους.
Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας, υπάρχει ένα τελετουργικό που συνδέεται με την ημέρα αυτή. Ήθη και έθιμα αιώνων αναβιώνουν το 15αύγουστο με πιο χαρακτηριστικά τα εξής:
 
Ημαθία (Καστανιά) - Παναγία Σουμελά
 
Χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα αλλά και το Εξωτερικό συρρέουν κάθε χρόνο και στις εκδηλώσεις που γίνονται στην Παναγία Σουμελά, την ιστορική εκκλησία που βρίσκεται στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά.
Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας, την οποία ακολουθεί πλήθος πιστών.
Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής της χριστιανοσύνης, ποντιακά συγκροτήματα από την Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.
 
 
Κοζάνη (Σιάτιστα) - Παναγία Μικρόκαστρου
 
Το έθιμο των καβαλάρηδων προσκυνητών έρχεται από την τουρκοκρατία, όταν αποτελούσε μια ευκαιρία στους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
Στις 14 και 15 Αυγούστου όλη η Σιάτιστα δονείται στους ρυθμούς των χάλκινων και του ασταμάτητου γλεντιού.
Την παραμονή της γιορτής οι πλατείες Χώρας, Γεράνειας και η γειτονιά του Μπούνου συγκεντρώνουν τις παρέες των καβαλάρηδων, οι οποίοι παρασύρουν Σιατιστινούς και επισκέπτες στο γλέντι.
Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες ξεκινούν το πρωί για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στο φερώνυμο Μοναστήρι που βρίσκεται στο Μικρόκαστρο. Το μεσημέρι οι παρέες των καβαλάρηδων με τα καταστόλιστα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα και στην πλατεία της Χώρας τους επισκέπτονται αρχές και λαός.
Το γλέντι συνεχίζεται στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας, στην πλατεία του Δημαρχείου, αλλά και στις γειτονιές της Σιάτιστας μέχρι αργά το βράδυ.
 
Έβρος (Φέρες) - Παναγία Κοσμοσωτήρα
 
Και στις Φέρες Έβρου, η Παναγία έχει την τιμητική της, το απόγευμα του Δεκαπενταύγουστου όταν, με επίκεντρο την εκκλησία της Παναγίας της Κοσμοσώτηρας, τελείται μέγας πανηγυρικός εσπερινός.
Από το ναό ξεκινά μια από τις πιο συγκινητικές λιτανείες της ιερής εικόνας, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις ξεπερνούν το στοιχείο της θρησκευτικής κατάνυξης και απογειώνονται με τα κέφια των ανθρώπων.
 
Ιωάννινα (Ζαγοροχώρια)
 
Ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι τα πανηγύρια της Παναγίας που γίνονται τον Δεκαπενταύγουστο στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς.
Κι ενώ οι δύο πρώτες ημέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για όλους, την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.
 
Ιωάννινα (Παλαιόπυργος Πωγωνίου) - Κοίμηση της Θεοτόκου
 
Στον Παλαιόπυργο, το πανηγύρι οργανώνει Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού. Το μεσημέρι, μετά το φαγητό, το οποίο γίνεται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, ακολουθούν τα «ντολιά», ένα έθιμο το οποίο γίνονταν και παλιά και συνεχίζεται και σήμερα.
Κατά το έθιμο η εντολή ντολή -ντολιά δίνεται από τον «ντολή πασά» που ορίζεται κάποιος από τους μεγαλύτερους, και παίρνοντας το ποτήρι του με το κρασί θα το τσουγκρίσει με έναν παρευρισκόμενο (κάποιο ξένο καλεσμένο, τον παπά κ.α.). Θα πιεί τρία ποτήρια ή τρείς φορές και θα τα αφιερώσει κάθε φορά και σε διάφορους ζητώντας από τους οργανοπαίκτες να παίξουν ένα τραγούδι.
Ύστερα οι υπόλοιποι με την σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς» αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας ζητώντας και από ένα τραγούδι. Ένας και από τους σκοπούς αυτού του εθίμου ήταν να διαλύονται και οι μικροπαρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των χωριανών.
Το βράδυ ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με τοπικές ενδυμασίες και Πωγωνήσιους χορούς. Το γλέντι διαρκεί μέχρι τις πρωινές ώρες.
 
Καβάλα (Θάσος) - Παναγία Θάσου
Πατάτες, ρύζι, μοσχάρι και στιφάδο περιλαμβάνει το γεύμα που παρατίθεται στο μεγάλο τραπέζι που συμμετέχουν όλοι οι πιστοί που έχουν συρρεύσει στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Παναγία της Θάσου, στο χωριό που πήρε το όνομά του από τη Θεοτόκο.
Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, με σκοπό να φουντώσει το γλέντι, με χορούς από όλη την Ελλάδα, μεζέδες, κρασί.
 
Μαγνησία (Σκιάθος) - Επιτάφιος Παναγίας
 
Στο νησί της Σκιάθου το Δεκαπενταύγουστο, χιλιάδες προσκυνητών συρρέουν από ολόκληρο το νησί αλλά και τα γειτονικά μέρη όπου την παραμονή της γιορτής, το βράδυ, όπου γίνεται η έξοδος του επιτάφιου της Παναγίας μέσα σε μια ατμόσφαιρα μοναδικής κατάνυξης, υπό την συγκινητική μελωδία των εγκωμίων της Θεοτόκου που ψάλλουν όλοι μαζί οι Σκιαθίτες.
 
Λέσβος (Αγιάσος) - Παναγία Αγιασώτισσα
 
Στην ενδοχώρα της Λέσβου, στην γραφική κωμόπολη της Αγιάσου, ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί μια ξεχωριστή εμπειρία για όλους.
Με επίκεντρο της ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, οι πιστοί, επισκέπτες και ντόπιοι, απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα.
Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, περπατούν 25 χιλιόμετρα για να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου και διανυκτερεύουν.
Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα απ' τη καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.
Στην Αγιάσο τον Δεκαπενταύγουστο συναντά κανείς όλα αυτά που συνθέτουν την εικόνα ενός τυπικού νησιώτικου πανηγυριού, πλανόδιους πωλητές, μουσικοχορευτικά συγκροτήματα και λαϊκές ορχήστρες, ενώ τα σκωπτικά πειράγματα δίνουν και παίρνουν, συντηρώντας μια παράδοση αιώνων.
 
Κυκλάδες (Τήνος) - Παναγία της Τήνου
 
Το προσκύνημα στην Παναγία της Τήνου είναι, ίσως, το μεγαλύτερο θρησκευτικό προσκύνημα του Ελληνισμού. Στο νησί που είναι απόλυτα ταυτισμένο με την Παναγιά του, συγκεντρώνονται κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί, όχι μόνο από την Ελλάδα, για να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και ν' αποθέσουν τα τάματά τους.
Η εικόνα των πιστών που ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια, μέχρι την εικόνα, γονατιστοί είναι από τις πιο χαρακτηριστικές. Η περιφορά του επιταφίου της Παναγίας γίνεται όπως στον Επιτάφιο του Χριστού, τη Μεγάλη Παρασκευή, με τους χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν με αναμμένα κεριά.
Το πανηγύρι διαρκεί έως τις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα δηλαδή της Παναγίας, ενώ, παράλληλα με τις εκδηλώσεις για την Κοίμηση της Θεοτόκου, στο νησί γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού Έλλη από τους Ιταλούς, που έγινε λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος με τους Ιταλούς, τον δεκαπενταύγουστο του 1940.
 
Κυκλάδες (Πάρος) - Παναγία Εκατονταπυλιανή
 
Από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, βρίσκεται στην Παροικιά, την πρωτεύουσα της Πάρου και είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς.
Σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε εξαιτίας ενός τάματος της Αγίας Ελένης. Πιστοί από ολόκληρη την Ελλάδα συγκεντρώνονται εδώ τον Δεκαπενταύγουστο για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής (17ου αιώνα) και να πάρουν μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις.
Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι των ανθρώπων, που το γλεντάνε μέχρι τις πρωινές ώρες, με παραδοσιακή μουσική, παριανό κρασί και ντόπιους μεζέδες. Την ίδια ώρα, στο λιμανάκι της Νάουσας της Πάρου η νύχτα γίνεται μέρα, όταν δεκάδες καΐκια προσεγγίζουν την προβλήτα με αναμμένα δαδιά.
Οι συγκεντρωμένοι, εντυπωσιασμένοι από το θέαμα, περιμένουν την κορύφωση, με την άφιξη των «πειρατών» στο λιμάνι για την έναρξη της γιορτής με νησιώτικους χορούς, και πρώτο και καλύτερο τον Mπάλο.
 
Κυκλάδες (Κουφονήσια) - Με τα καΐκια στην Παναγιά
 
Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο εκκλησάκι της στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν μεταφέρονται με τα καΐκια τα οποία κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.
Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι το γλεντάνε μέχρι πρωίας στα μαγαζιά του νησιού, με μουσική, κρασί, ούζο και θαλασσινούς μεζέδες για τους οποίους έχουν φροντίσει οι ψαράδες.
 
Δωδεκάνησα (Κάρπαθος) - Παναγία στην Όλυμπο
 
Για τους πιο ταξιδεμένους, που έχουν αψηφήσει την απόσταση και τις δυσκολίες στην πρόσβαση, το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο της Καρπάθου είναι από τα πιο κατανυκτικά.
Εδώ, στην Όλυμπο, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει αυτή την συγκυρία για τον Χριστιανισμό και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση.
Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου και λίρας. Στη συνέχεια, και καθώς πέφτει το σκοτάδι, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά-σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς και λαμπρότητας παραδοσιακές γιορτινές φορεσιές τους.
Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες και η όλη ατμόσφαιρα είναι από τις ωραιότερες που μπορεί να βιώσει ο πιστός στα πανηγύρια του Αιγαίου.
 
Δωδεκάνησα (Nίσυρος) - Παναγία Σπηλιανή
Ένας από τους πιο πολυήμερους και ξεχωριστούς εορτασμούς της Παναγιάς πραγματοποιείται στο νησί της Νισύρου. Εδώ γιορτάζεται το Nιάμερο της Παναγίας, που ξεκινά στις 6 Aυγούστου, γιορτή της Mεταμορφώσεως του Σωτήρος.
Tο έθιμο είναι αφιερωμένο στην γυναίκα, καθώς οι μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες (γυναίκες ταγμένες στην Παναγία) αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη λατρευτική δράση. Eγκαθίστανται στο χώρο του μοναστηριού της Παναγίας της Σπηλιανής που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Iπποτών, προσκυνούν και καθαρίζουν τον χώρο και τα ιερά σκεύη.
Στην πραγματικότητα, διεξάγονται δύο παράλληλες λατρευτικές τελετουργίες, η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς και η ανεπίσημη με ιέρειες τις Eννιαμερίτισσες, που ακολουθούν αυστηρή νηστεία, κάνουν 300 μετάνοιες κάθε εικοσιτετράωρο και ψάλλουν.
Tην ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, με τη λήξη της λειτουργίας, οι ιερείς λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό για να ευλογήσει το πανηγύρι. Oι Eννιαμερίτισσες, από την άλλη πλευρά, κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και προπορεύονται, ανοίγοντας το δρόμο για την ιερή εικόνα.
Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, με τον τοπικό χορό της «κούπας», τραγούδια και άφθονο κρασί, ενώ οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται.
 
Δωδεκάνησα (Πάτμος) - Επιτάφιος Παναγίας
 
Στο νησί της Πάτμου, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές.
Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα.
 
Δωδεκάνησα (Κάσος) - Κοίμηση της Θεοτόκου
Ένα ακόμη χωριό με το όνομα Παναγία είναι ο τόπος του μεγαλυτέρου πανηγυριού της Κάσου, κάθε Δεκαπενταύγουστο. Στην τοπική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου τηρούνται, κάθε χρόνο, όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα κατά τον εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου.
Εκατοντάδες Κασιώτες απ' όλη την Ελλάδα, αλλά και μετανάστες όλες τις γωνιές του κόσμου, συρρέουν στο νησί, μαζί με τους ξένους επισκέπτες, για να προσκυνήσουν στην Παναγία, να γλεντήσουν με τα πατροπαράδοτα έθιμα και να δοκιμάσουν κασιώτικα ντολμαδάκια και πιλάφι.
 
Δωδεκάνησα (Λειψοί) - Παναγία του Χάρου
 
Στο Μοναστήρι της Παναγίας στους Λειψούς, η Παναγία δεν κρατάει το Θείο Βρέφος αλλά τον Εσταυρωμένο Χριστό, σε μια εικόνα μοναδική στην χριστιανική παράδοση. Η Παναγία του Χάρου γιορτάζει στις 23 Αυγούστου, δηλαδή στα εννιάμερα της Παναγίας.
Σύμφωνα με το έθιμο, που τηρείται από το 1943, τοποθετούνται την άνοιξη κρινάκια γύρω από την εικόνα τα οποία στη συνέχεια ξεραίνονται και ανθίζουν ξανά, τον Αύγουστο.
 
Kεφαλονιά - Παναγία η Φιδούσα
 
Πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου, Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Kάθε 15 Aυγούστου τα μικρά φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.
 
 

Το Γρουσόψαρον: Κυπριακό Παραμύθι

 Μια βολάν είσσεν έναν φτωχό ψαράν τζι' ούλη νύχτα εμάσσετουν να πκιάση ψάριν τζι' εν επκιάννεν. Εκόντεψεν τέλεια η αυκή, έριξεν πάλε τ' αντζίστριν του τζι' ελάλεν που μέσα του: «Ω! Θεέ μου δυστυχία! Σήμμερα 'ν να πεθάνουν τα παιδκιά μου που την πείναν». Εφάνην του πως ετσίμπησεν τζι' ετράβησεν τ' αντζίστριν. Είντα 'ν να δης! Ένα ψαρούϊν πάνω γρουσόν! Επήεν πως είθεν να το βκάλη που τ' αντζίστριν τζι' άκουσεν μιαν φωνήν να του λαλεί:


«χάμνα το ψαρούϊν
το γρουσόν
στον γιαλόν
τζι' εν να δης καλόν».

«Αί», λαλεί με τον νουν του, «να το χαμνήσω· ζαττίν εν τζιαι κάμνη μου τίποτε έτσι μιτσίν ψαρούϊν».Εχάμνησέν το. Πάλε ακούει την ίδιαν την φωνήν να του λαλεί: «Είντα καλόν θέλεις να σου κάμω;». «Αί», λαλεί του, «να πάω έσσω τζιαι νάβρω ψουμιά τζιαι μαειρέματα». Επήεν έσσω τζι' ηύβρεν τα ούλα όπως τούπεν. Είπεν την ιστορίαν ούλλην της γεναίκας του. «Ολάν», λαλεί του, «αντίς να ζητήσης τίποτε καλόν, εζήτησες ψουμιά τζιαι μαειρέματα;». «Αί καλό», λαλεί της, «να πα να το ξαναπκιάσω πάλε, είντα που θέλεις να του ζητήσω;». Είπεν του η γεναίκα του να ζητήση κονάτζια. Επήεν έριξεν το δίχτιν τζι' έπκιασεν πάλε το γρουσόψαρον. Επήεν να το βκάλη πάλε που τ' αντζίστριν τζι άκουσεν την φωνήν:

«χάμνα το ψαρούϊν
το γρουσόν
στον γιαλόν
τζι' εν να δης καλόν».

Εχάμνησέν το, άκουσεν την φωνήν «είντα καλόν θέλεις να σου κάμω;» τζι' εζήτησεν κονάτζια. Πάει έσσω, είντα να δης, κονάτζια ξώπρωτα! «Ολάν», λαλεί του η γεναίκα του, «να πα να το πκιάης τζιαι να του ζητήσης να γινής εσού βασιλέας τζι' εγιώ βασίλισσα». Επήεν πάλε τζι' έκαμεν όπως έκαμεν τζιαι τες άλλες βολές, άκουσεν την φωνήν, τζι' εζήτησεν ό,τι τούπεν η γεναίκα του. Μα πάει έσσω τζι΄είντα να δης! Μιαν καλύφην όπως πρώτα τζιαι τα παιδκιά του πεινασμένα. Τούτα έφερεν η αχαριστία της γεναίκας του!

Φώτης Κόντογλου: Η Κύπρος και η παράδοσή της

Υιέ, μή σε καταλάβη βουλή κακή, ή απολείπουσα διδασκαλίαν νεότητος, και διαθήκην θείαν επιλελησμένη- Υιέ, φύλασσε νόμους πατρός σου και μη απώση θεσμούς μητρός σου- Εισίν οδοί δοκούσαι είναι ορθαί, ανδρί, τα μέντοι τελευταία αυτών βλέπει εις πυθμένα, άδου.
Η Κύπρος, που έχει τόση γερή παράδοση κι αγνόν Ελληνισμό, αρχίζει και κείνη να αρρωσταίνει. Να αρρωσταίνει από την πνευματική αρρώστεια, που λέγεται κοσμοπολιτισμός και νεωτερισμός, δηλαδή λεβαντινισμός.
Ο λεβαντινισμός είναι ο πιο σιχαμερός κι ο πιο ύπουλος οχτρός του Ελληνισμού. Γιατί δεν έρχεται σαν φανερός οχτρός, παρά χαϊδεύει σαν φίλος και παραπλανά τον πολύν κόσμο πως θα γίνει μοντέρνος, Ευρωπαίος, και τον βγάζει από την αληθινή ζωή του και τον κάνει κούφιον και πεθαμένον
, όπως το φίδι που παραπλάνησε τους πρωτόπλαστους με τις ψευτιές του, κι αντί να γίνουνε θεοί, όπως τους είπε, καταντήσανε πονηροί και καταραμένοι. Κι όπως ο Αδάμ, ύσπερ' από την παρακοή, διώχτηκε από τον Παράδεισο και κάθησε απ' όξω θρηνώντας, έτσι κι ο λαός μας θά' ρθει μέρα, σαν χάσει την απλότητά του και την αγνότητά του κι ό,τι πατρογονικό έχει, που θα νοιώσει τί έχασε και θα θρηνεί σαν τον Αδάμ, μα θα' ναι αργά. Τώρα είναι ζαλισμένος και δεν καταλαβαίνει τί χάνει.
Υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζουνται για τη σωματική υγεία τους, για το ψωμί τους, για το κορμί τους, μα για την ψυχή του κανένας δεν νοιάζεται. Και κείνοι οι γραμματιζούμενοι που έχουνε χρέος να φροντίζουνε νύκτα - μέρα για την πνευματική υγεία του, αυτοί ίσια - ίσια συνεργούνε στην πνευματική του αρρώστεια, δίνονατάς του τροφή βλαβερή, ξένη για το στομάχι του. Σε τούτο έχουνε μεγάλο κρίμα, επειδής αντίς οδηγοί, γίνονται πλανευτές του λαού τους, για να χορτάσουνε την κενοδοξία τους και για να φανούνε έξυπνοι και προοδευτικοί. Γίνουνται προδότες της φυλής τους και βοηθάνε τους οχτρούς της, που τους συγχαίρουνε πονηρά για το λάκκο που ανοίγουνε να πέσει μέσα ο Ελληνισμός και να χαθεί. Γιατί πρέπει να καταλάβουμε πως ο Ελληνισμός δεν χάνεται μονάχα σαν χάσει την πολιτική ελευθερία του, αλλά σαν χάσει την πνευματική ελευθερία του. Στα χρόνια της σκλαβιάς, όσοι αλλαξοπιστούσανε, το έθνος τους λογάριαζε για χαμένους. Μα τώρα τί είναι άλλο από αλλαξόπιστοι όσοι αρνιούνται τη μάννα τους και το σπίτι τους και καταφρονάνε τα δικά τους και θέλουνε να τα θάψουνε, και να πάρουν αισθήματα και φερσίματα ξένα ολότελα στον χαραχτήρα τους;
Αν θέλουμε η Κύπρος νά' ναι αληθινά ελληνική, έχουμε χρέος να τη φυλάξουμε από τη φυλλοξηρία του λεβαντινισμού, όπως φυλάχτηκε μοναχή της τόσους αιώνες. Ή, καλύτερα, όχι να την φυλάξουμε, αλλά εμείς να μην την παραμορφώσουμε με τον νεωτεριστικόν υστερισμό που μας έχει πιάσει.
Το ραδιόφωνό μας τί τροφή δίνει στους Έλληνες και τους Κυπριώτες, με τα σαχλά τραγούδια που λένε μέρα - νύχτα ένα σωρό κανταδόροι λεβαντίνοι κι' ένα σωρό εκφυλισμένες γάτες, ακόμα και με τις αχώνευτες όπερες, τον Σοπέν, τον Μότσαρτ, τον Τσαϊκόφσκι και δεν ξέρω ποιους άλλους; Τί ακούνε τ' αυτιά των παιδιών στα χωριά, για νά 'χουνε ψυχή ελληνική σαν μεγαλώσουνε; Πώς να μην εκφυλιστεί η ψυχή τους; Μήπως τα δύο -τρία δημοτικά τραγουδάκια που μεταδίνει ο Σταθμός κάθε βδομάδα, κατά συγκατάβαση, λες και βρίσκεται κανένας στην Βενεζουέλα, και τα βάζουνε σαν παράξενα τραγούδια μιας μακρινής χώρας, όπως ακούμε απ' αλλού κάποια τραγούδια της Γιάβας ή της Ταϊτής; Μόλις ανοίξει ο Έλληνας τα μάτια του το πρωί, ή τους «καμπαλέρους» θα ακούσει ή «τη σάμπα και την καράμπα». Χαθήκανε τα ελληνικά τραγούδια, πού 'ναι αριστουργήματα σαν ποίηση και σαν σκοπός, τραγουδισμένα όχι από τα «ωδεία», αλλά από τραγουδιστάδες του λαού; Τόσο μας στράβωσε η μοντέρνα τσίμπλα; Τί αισθήματα θά 'χει μεθαύριο αυτό το παιδί, που ολοένα ακούγει τέτοια πράγματα; Κ' ύστερα μιλάμε για Ελληνισμό και για φυλή και για αρχαίες κληρονομιές. Ή αποβλακωθήκαμε ή ξεγελάμε τον εαυτό μας.
Λοιπόν στην Κύπρο φτάξανε κιόλας οι ιεραπόστολοι του νεοελληνικού μοντερνισμού, για να «μετεκπαιδεύσουν» τους Κυπριώτες και να τους τελειοποιήσουνε. Κατά δυστυχία, την παντιέρα αυτής της μοντερνοποιήσεως, δηλαδή του θαψίματος του κάθε τι που είναι ελληνικό, την βαστά η Εκκλησία. Οι παπάδες έχουνε πάθει έναν υστερισμό μοντερνοποιήσεως που ξεπερνά και τη μανία των κοσμικών, επειδή πήρανε στραβά το ζήτημα της ζωντανής Εκκλησίας, και νομίζουνε πως «ζώσα Εκκλησία» θα πει «λεβαντίνικη Εκκλησία». Αρχίσανε λοιπόν από τη βυζαντινή μουσική, που θέλουνε να την εξοστρακίσουνε, γιατί ως φαίνεται, δεν είναι ελληνική, αλλά είναι ελληνική η μουσική της Τραβιάτας και του «ντο-ρε-μι-φα». Επειδή, κατά κάποια βαθύτατη θεωρία, ελληνικό θα πει κατάργηση της παράδοσης. Και την καταργούνε, οι αμαθέστατοι, λέγοντας πως την «εξελίσσουν». Εξέλιξις γι' αυτούς δεν είναι ο πλουτισμός της ελληνικής παράδοσης με ελληνικά στοιχεία μέσα στον αιώνιο χαραχτήρα της, αλλά μια ρούσικη σαλάτα από λογιών - λογιών ευρωπαϊκά αποφάγια, που τα νομίζουνε οι ξιππασμένοι χωριάτες της «προόδου» πιο νόστιμα από τα μοσκομυρισμένα ελληνικά φαγητά μας.
Μαθαίνω λοιπόν πως πιάσανε και ψέλνουνε στις εκκλησίες της Κύπρου με τις άνοστες και πρόστυχες πολυφωνίες που τραγουδάνε στις επιθεωρήσεις. Απ' αυτό άρχισε η «μετεκπαίδευσις» της Κύπρου, πριν την πάρουμε. Φαίνεται πως δεν είμαστε καλά! Σκοτώνουμε την ψυχή της Ελλάδας, τρίβουνε τα χέρια τουςοι οχτροί μας γιατί αποστραγγίζουμε τη βασανισμένη φυλή μας από το μαρτυρικό αίμα της, κ' εμείς καμαρώνουμε «ως σκαπανείς της προόδου και του πολιτισμού». Πολιτισμό θάβουμε και για πολιτισμό ανύπαρχτο καυκιόμαστε!
Από που, τέλος πάντων, τον φέρνουμε αυτόν τον πολιτισμό; Από την Ιρλανδία ή το Τέχας ή από το Μεξικό; Πού είναι αυτό το νταμάρι που τον βγάζει αυτόν τον ανάλατον πολιτισμό; Πολιτιστήκαμε εμείς εδώ στην Αθήνα, και κάνουμε και εξαγωγή! Ήμαρτον σοι, Κύριε! Αντίς ο κλήρος να είναι συμπαραστάτης θερμός σε όσους αφιερώσανε τη ζωή τους στο πώς θα σωθεί και θα δυναμώσει η ελληνική παράδοση, παρουσιάζεται θιασώτης κάθε νεωτερισμού στη λατρεία, υποστηριχτής των ανθρώπων που δεν αγαπάνε την Εκκλησία και τις παραδόσεις της και που κάνουνε τον «ελεύθερον στοχαστήν». Δε χρειάζουνται πια για την προκοπή της Εκκλησίας οι Παπαδιαμάντηδες κι οι Μωραϊτίδηδες, αλλά της χρειάζουνται οι κανταδόροι, οι θεατρίνοι, οι κάθε λογής ρεκλαμαδόροι, που δεν έχουνε ιδέα από Ελλάδα, από ευσέβεια, από σεμνότητα, από βαθύ κι αληθινό αίσθημα, κοράκια που τσιμπάνε την ελληνική Κιβωτό!
Προχτές ήρθε στο σπίτι μου ένας αληθινός Έλληνας Κυπριώτης, που δεν ξιππάστηκε από τους μοντερνισμούς, ο Θεόδουλος Καλλίνικος, πρωτοψάλτης της Αρχιεπισκοπής Κύπρου. Μού 'φερε ένα βιβλίο πολύτιμο, την «Κυπριακή λαϊκή μούσα». Μέσα σ' αυτή έχει μαζέψει κι' έχει αποθησαυρίσει με πόθο και με ευλάβεια αθάνατα λαϊκά τραγούδια της Κύπρου, σαν κι αυτά που έκανε ο Βασίλης Μιχαηλίδης. Δε μού 'πε καθαρά το τί γίνεται στην Κύπρο, για να μην παρεξηγηθεί. Αλλά, απ' ό,τι τον ρώτισα, κατάλαβα πως κ' εκεί δουλέβουνε οι νεκροθάφτες, οι «νεωτεριστές». Η λεβαντίνικη μουσική του Σακελλαρίδη ανοίγει τον δρόμο, για να μπούνε μέσα στις εκκλησίες όλα τα κοινά δαιμόνια: κομμένα μαλλιά, ύφος κοσμικό των παπάδων, χαριεντολογία με Γενοβέφες ξανθομαλλούσες κι' ιταλιάνικους Χριστούς με μελοδραματικό ύφος, πετσόκομμα του τυπικού, περιφρόνηση για κάθε σεβάσμια πνευματική κληρονομιά, δηλαδή όλα όσα σιγά - σιγά φέρνουνε την αθεΐα. Ο Καλλίνικος αγωνίζεται να σωθεί η παράδοση, κι είμαι βέβαιος πως, αντίς υποστήριξη, θα ποτίζεται όξος και χολήν. Γιατί οι τέτοιοι άνθρωποί σήμερα στην Ελλάδα βρίσκουνε τον μπελά τους, σαν να κάνουνε κανένα έγκλημα. Το ξέρω από τον εαυτό μου.
Ένας άλλος Κυπριώτης φοιτητής, μού 'πε πως το μοναστήρι της εγκλείστρας, του Αγίου Νεοφύτου, το κάνανε τουριστικό κέντρο, με ηλεχτρικά κι άλλα θεατρικά σύνεργα, από κείνα που αγαπάνε τόσο οι νερόβραστοι κι άψυχοι μεταρρυθμιστές, που πέφτουνε παντού σαν ακρίδα και δεν αφήνουνε τίποτ΄από την ελληνική πρασινάδα. Αντί τους παλιούς απλούς και σεβάσμιους παπάδες, που τους είχανε τα χωριά σαν πατεράδες, μπαίνουνε οι καινούργιοι σπουδασμένοι, γεμάτοι αμάθεια, εγωϊσμό και λεβαντινισμό, οι λεγόμενοι « μορφωμένοι», κι ας μην ξέρουνε ούτε δυο ειρμούς από τις καταβασίες κι ας μην είναι σε θέση να πούνε τρεις αράδες από τον Προοιμιακό χωρίς να κοιτάζουνε στο Ρολόγι. Ερασιτεχνισμός, προχειρολογία, αλλά «πτυχίον της Θεολογικής Σχολής ή της Ριζαρείου». Φτάνει που έχουνε πατέντα! Ξέχασα να πω πως στο μοναστήρι της Εγκλείστρας πήρανε κ' έναν κακορρίζικον αγιογράφο (αμαθέστατον, αφού κι αυτός κάνει τον μοντέρνο), που καταγίνεται να χαλάσει τις παλιές τοιχογραφίες του ΙΔ' αιώνος, πασαλείφοντας τους τοίχους με λαδομπογιές. Τελειοποίησις και μετεκπαίδευσις! Να μην αβασκαθούμε!
Σ' αυτό το αξιοδάκρυτο χάλι βρισκόμαστε. Από δω, από την Αθήνα, αυτή η νεωτεριστική πανούκλα ρίχνει τα πλοκάμια της ως την Κύπρο. Όπως έπεσε στα νύχια της όλη η Παλιά Ελλάδα, έχει σγιαν έχουν ούλοι τους κι' η Κύπρος τα κακά της!
Όσοι απομείναμε πιστοί στην παράδοση, όσοι δεν αρνηθήκαμε το γάλα που βυζάξαμε, αγωνιζόμαστε, άλλος εδώ, άλλος εκεί, καταπάνω στην ψευτιά. Καταπάνω σ' αυτούς που θέλουνε την Ελλάδα ένα κουφάρι χωρίς ψυχή, ένα λουλούδι χωρίς μυρουδιά. Κουράγιο! Ο καιρός θα δείξει ποιος έχει δίκιο, αν και δε χρειάζεται ολότελα αυτή η απόδειξη.

Φώτης Κόντογλου. Από το βιβλίο «Η πονεμένη Ρωμιοσύνη», 1963.
Πηγή:  NOCTOC

Πέμπτη 4 Αυγούστου 2011

Ομάλ Ούτσαϊ ή Ούτς Αλτί Νικόπολης



Λαογραφικά στοιχεία
Χορός που ανήκει στην κατηγορία του Ομάλ' γι αυτό και στην Ελλάδα του δόθηκε η ονομασία Ομάλ΄Νικόπολης (Νίκος Ζουρνατζίδης, Συμβολή στην Έρευνα του Ποντιακού Χορού). Ο χορός έγινε γνωστός από καταγραφές που υπήρχαν από Πόντιους 2ης γενιάς στα χωριά Κεχρόκαμπος και Ελαιοχώρι Καβάλας με απώτερη καταγωγή από τα ελληνικά χωριά Καράκεβεζητ, Κόρατζα και Μπάλτζανα της Νικόπολης του Πόντου. Εκεί ήταν γνωστός σαν Ούτσαϊ ή Ουτς Αλτί ή Ούτσαγιάκ που σημαίνει στα Τούρκικα τρία βήματα, τρεις ποδαριές. Στο Απές της Σεβάστειας ο ίδιος χορός ονομαζόταν «Σιπουλτού», χορευόταν όμως σε διαφορετικό ρυθμό και με διαφορετική μελωδία.
Τα μουσικά όργανα που συνοδεύουν τον χορό είναι η λύρα ή ο ζουρνάς με νταούλι.
Σήμερα στο χορό αυτό τα χέρια αποκτούν σημαντικότερο ρόλο αφού τον συναντάμε από τα χορευτικά των διαφόρων συλλόγων με αρχική λαβή, τα χέρια λυγισμένα στους αγκώνες να αιωρούνται τεντωμένα προς πίσω (υπάρχουν 2 μορφές αργή και γρήγορη) και άλλοτε στα τρία πρώτα βήματα τα χέρια σηκώνονται στην ανάταση, ενώ από το 4ο βήμα μέχρι το τέλος του χορού κατεβαίνουν παράλληλα με το σώμα. Στο Ελαιοχώρι Καβάλας η αρχική λαβή είναι από τις παλάμες με τα χέρια παράλληλα προς το σώμα και στα πρώτα 4α βήματα να αιωρούνται μπρος-πίσω με ελαφρά σκυμμένο το σώμα προς τα εμπρός. Είναι δεξιόστροφος χορός που χορεύεται σε κλειστό κύκλο με τα χέρια από τις παλάμες λυγισμένα στους αγκώνες και έχει 10 βήματα

Επιμέλεια: κ.Κοκοβίδης-κ.Σιδηρόπουλος

Κοτσιχτόν Ομάλ΄ Κερασούντας



Λαογραφικά στοιχεία
Ονομάστηκε Κοτσιχτόν γιατί σε κάθε πάτημα του δεξιού ή του αριστερού ποδιού στο έδαφος υπάρχει μια αναπήδηση που μοιάζει με Κουτσό. Χορευόταν με μικρές παραλλαγές σε ολόκληρο τον Πόντο και ανάλογα με την περιοχή που χορευόταν έπαιρνε και το όνομά του. Έτσι στην Σαμψούντα, στα Θεμισκύρα, στη Φάτσα, στην Οινόη κ.λ.π., λεγόταν Ομάλ Τσαινικίας, στην Νικόπολη τον έλεγαν Ομάλιν, στο Άκνταγ Μα(ν)τέν Τσαραχότ, Αρχουλαμά στην Μπάφρα, Φούλουρ Φούλουρ στην Τραπεζούντα Εμπρο-πίς στην Αργυρούπολη, Χοροντικόν στο Σταυρίν (ορισμένα στοιχεία είναι παρμένα από το βιβλίο του Ν. Ζουρνατζίδη, Συμβολή στην Έρευνα του Ποντιακού Χορού).

Βήμα
Μεικτός δεξιόστροφος χορός που χορεύεται σε κλειστό κύκλο, έχει 6 βήματα και η λαβή είναι από τις παλάμες με τα χέρια στην ανάταση.
Αναπήδηση στο αριστερό με ταυτόχρονη προβολή στον αέρα του δεξιού ποδιού που είναι λυγισμένο στο γόνατο και σημαδεύει το κέντρο του κύκλου (βήμα 1) στην συνέχεια το πόδι αυτό προσγειώνεται στο έδαφος και εκτελεί ένα δεξί τριαράκι στον τόπο (πάτημα στο δεξί-πάτημα στο αριστερό-πάτημα στο δεξί, βήματα 2 και 3), αναπήδηση στο δεξί με ταυτόχρονη προβολή στον αέρα του αριστερού ποδιού που είναι λυγισμένο στο γόνατο και σημαδεύει το κέντρο του κύκλου (βήμα 4) το πόδι αυτό προσγειώνεται στο έδαφος και εκτελεί ένα αριστερό τριαράκι στον τόπο (πάτημα στο αριστερό-πάτημα στο δεξί-πάτημα στο αριστερό, βήματα 5 και 6).
Ο ρυθμός του χορού είναι εννεάσημος 9/8

Επιμέλεια: κ.Κοκοβίδης-κ.Σιδηρόπουλος

Ομάλ Κερασούντας ή Εμπρ' Οπίσ΄



Λαογραφικά στοιχεία
Ονομάζεται και Κερασουντέϊκον Ομάλ ή Λάχανα (από το γνωστό τραγούδι που το χόρευαν ακούγοντας το) ή Εμπρ΄ Οπίσ'. Δεξιόστροφος χορός που χορεύεται σε κλειστό κύκλο, έχει 6 βήματα, η λαβή είναι με τα χέρια λυγισμένα από τους αγκώνες και το πιάσιμο από τις παλάμες.

Βήμα
Ξεκινά το αριστερό πόδι-πάνω από το δεξί-που πατά λοξά δεξιά προς το κέντρο του κύκλου και το σώμα να στρέφεται προς τα δεξιά (1ο βήμα) το δεξί πατά δεξιά στην διάσταση δηλαδή στην νοητή περιφέρεια του κύκλου (2ο βήμα) πάτημα του αριστερού κοντά στο ίδιο σημείο που πατούσε πριν (3ο βήμα) πάτημα του δεξιού δίπλα στο αριστερό (ο κορμός στρέφεται προς το κέντρο του κύκλου 4ο βήμα). Το αριστερό πατά πίσω από το δεξί προς την νοητή περιφέρεια ενώ το σώμα στρέφεται λοξά αριστερά (5ο βήμα) το δεξί κλείνει δίπλα στο αριστερό

Επιμέλεια:κ.Σιδηρόπουλος-κ.Κοκοβίδης