ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ. Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΧΟΡΩΝ...

Στα πνευστά των δέντρων  *  και κρούοντας ο πυρρίχιος

Δόρατα και σπαθιά  *  να λες άκουσα Εσύ

Μυστικά προστάγματα  *  και παρθενοβίωτα

Με την έκλαμψη πρασίνων  *  αστέρων λόγια

Και πάνω απ' την άβυσσο  *  αιρούμενη γνώρισα

ΤΟΥ ΣΠΑΘΙΟΥ ΣΟΥ ΤΗΝ ΚΟΨΗ  *  ΤΗΝ ΤΡΟΜΕΡΗ !

                                                           Άξιον Εστί

                                                    Οδυσσέας Ελύτης

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ.

    Πολύ πριν το αντάμωμα του ανθρώπου με την ιστορία, την εποχή που Τιτάνες, θεοί και ήρωες ευδαιμονούσαν σε αυτόν τον τόπο,  πάνοπλοι Κουρήτες στο Ιδαίο Άντρο, χόρεψαν τον πυρρίχιο χορό  χτυπώντας με τα δόρατα τους την γη, δημιουργώντας  εκκωφαντικό θόρυβο που κάλυψε  το κλάμα του νεογέννητου Δία,  σώζοντας τον έτσι από τον αδηφάγο  Κρόνο.
   Μια άλλη εκδοχή  θέλει την θεά Αθηνά να χορεύει τον ενόπλιο χορό, σείοντας την ασπίδα και το δόρυ της στιγμές μετά την γέννηση της από το κεφάλι του πατέρα της, Δία. Τον ίδιο χορό λέγεται ότι χόρεψε και μετά την συντριβή των Τιτάνων και την αιώνια φυλάκιση τους στα Τάρταρα. Η ίδια θεά  στην Ιωλκό πρόσφερε ως δώρο-όπλο τον πυρρίχιο στους Αργοναύτες, στο ξεκίνημα της εκστρατείας τους.


   Σύμφωνα με άλλους μύθους η γέννηση του πυρρίχιου συντελέστηκε κάτω από τα αιματοβαμμένα τείχη της Τροίας. Ήταν λένε ο Νεοπτόλεμος-Πύρρος, ο γιος του ημίθεου Αχιλλέα που επαρμένος από χαρά  για τον θάνατο του Ευρύπυλου τον πρωτοχόρεψε. Στην επικρατέστερη εκδοχή του μύθου, ήταν ο Κουρήτης Πύρριχος που όταν αντίκρισε το νεκρό σώμα του Πατρόκλου, συντετριμμένος από την οδύνη και τον πόνο, άρχισε να ταλαντεύεται στην αρχή αργά και πονεμένα και στη συνέχεια έντονα και ρυθμικά μετατρέποντας τη θλίψη του σε οργή και ξέσπασμα για τον άδικο θάνατο του φίλου του. Οι συμπολεμιστές του, παρασύρθηκαν από τον ρυθμό και εκείνο το βράδυ γύρω από τις αναμμένες φωτιές κάτω από τα τείχη της Τροίας, γεννήθηκε ο άγριος χορός που ονοματίστηκε από τα πυρρά μαλλιά του πρωτοχορευτή του....

Η ΙΣΤΟΡΙΑ

«  Ο  Πυρρίχιος  είναι  θείο  Δώρο  των  θεών   προς  τους  ανθρώπους  »
                                                                                                        Πλάτων
     Για πολλούς αιώνες η φλόγα του πυρρίχιου έκαιγε άσβεστη. Ο χορός χορευόταν σε μεγάλες γιορτές όπως αυτή των Παναθηναίων αλλά και αποτελούσε μέρος της στρατιωτικής εκπαίδευσης των αρχαίων Ελλήνων.
"Εκμανθάνουσι πάντες εν Σπάρτη, από πέντε ετών πυρριχίζειν."
- Αθήναιος, Επιτομή 2.2.134 -
     Οι Σπαρτιάτες ξεκινούσαν την εκμάθηση του  από τα πέντε τους χρόνια . Όπως γνωρίζουμε ήταν οι πρώτοι που πριν αναχωρήσουν για τον πόλεμο ή λίγο πριν την μάχη, αλλά και κατά την διάρκεια των πολεμικών αναμετρήσεων, ασκούνταν και μάθαιναν να χορεύουν τον χορό αυτό με όπλα, τόξα, ασπίδες και δόρατα για να μπορούν να είναι νικητές . Οι χορευτές-πολεμιστές που έφεραν πολεμική εξάρτυση ήταν χωρισμένοι και κατανεμημένοι σε δύο συμπλέγματα, τους επιτιθέμενους και τους αμυνόμενους και μιμούνταν τις κινήσεις των πολεμιστών την ώρα της μάχης.
     Οι Μακεδόνες τον ανήγαγαν σε χορό των δυνατών και  τον αγάπησαν τόσο που ονομάστηκαν πυρριχιστές.
      Στην επιστροφή των Ελλήνων πολεμιστών από την Περσία το 400 π.Χ. ο Ξενοφών περιγράφει τον Ελληνικό Πόντο και ιδιαίτερα τη γιορτή που οργάνωσαν οι κάτοικοι της Κερασούντας και των Κοτυώρων και φυσικά τον  πυρρίχιο που χορεύτηκε σε αυτή. Ας σημειωθεί ότι ο Ξενοφών αναφέρει πως τον πυρρίχιο χορό χόρεψαν όχι μόνο άνδρες αλλά και γυναίκες, κάτι που δεν ήταν ασυνήθιστο τότε.

  ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ- ΧΟΡΟΣ ΣΕΡΡΑ.

   Τον πυρρίχιο διασώζουν σήμερα οι Πόντιοι και τον ονομάζουν και Σέρρα από τον ποταμό Σέρρα, ανατολικά της Τραπεζούντας.  Κατά τον καθηγητή Ευγ. Δρεπανίδη προήλθε από τη φράση "όρχησις εις ιερά" και από αυτό Σιέρα-Σέρρα. Στον χορό Σέρρα δείχνει ο χορευτής την τέχνη του. Στην αρχή η κίνηση του χορού είναι αργή. ΑΤΣΑΠΑΤ λέγεται το αργό μέρος του. Πάντα με το κεφάλι ψηλά οι χορευτές εκτελούν το κάθε βήμα. Είναι χαρακτηριστικές οι κινήσεις των ώμων. Στο δεύτερο μέρος του χορού βλέπουμε τον ρυθμό να ανεβαίνει. Και εκεί οι χορευτές κρατούν το κεφάλι τους ψηλά. Το δεύτερο μέρος του χορού ονομάζεται ΤΡΟΜΑΧΤΟΝ.  Παλαιότερα η σέρρα χορεύονταν κυκλικά ενώ σήμερα την βλέπουμε να χορεύεται με τους χορευτές σε ευθεία παράταξη.
    Οι παραλλαγές του χορού πολλές, μαρτυρούν το πέρασμα του μέσα από το χώρο και χρόνο και το συναπάντημα του με το σήμερα. Αυτό που δεν άλλαξε  και έφτασε αναλλοίωτο ως εμάς είναι η ίδια η ουσία του χορού, η εσωτερική διονυσιακή του δύναμη  που κατορθώνει να μεταλλάξει την ενεργειακή υπόσταση του χορευτή  παρασύροντας τον σε έναν τόπο με ανέμους που ξεριζώνουν πέτρες και  λυγίζουν   κορμιά....

Λένα Σαββίδου 



Πρόκειται για μια σπάνια καταγραφή του χορού Σέρρα, που χορεύτηκε τη δεκαετία του 60 στην Καλλιθέα και διασώθηκε από τη Γερμανική τηλεόραση. Οι χορευτές, είναι Πόντιοι πρόσφυγες πρώτης γενιάς. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της καταγραφής είναι η κυκλική μορφή του χορού, κάτι που στις μέρες μας τείνει να εκλείψει. Τα σύγχρονα χορευτικά σχήματα παρουσιάζουν τη Σέρρα σε ευθεία παράταξη για λόγους αισθητικής . Αναμφίβολα η αισθητική εικόνα βελτιώνεται κατά αυτόν τον τρόπο αλλά χάνονται  πολύτιμα στοιχεία που αφορούν τον ιδιαίτερο αυτόν χορό. 
Αρχικά χάνεται η ιστορικότητα του, γιατι μεταλλάσεται σε κάτι διαφορετικό από τον αρχικό χορό που χορευόταν στον Πόντο. Κατά δεύτερο, παραμερίζεται το στοιχείο της συλλογικότητας και ισότητας που είναι ίδιο χαρακτηριστικό των Ποντιακών χορών. Στους Ποντιακούς χορούς  δεν υπάρχει  πρωτοχορευτής. Όλοι είναι ίσοι και  το αποτέλεσμα είναι συλλογικό.  Το σπάσιμο του κύκλου αναδεικνύει το άτομο και ενεργειακά η ομαδα υφίσταται απώλειες.
Οι χορευτές στην παραπάνω καταγραφή είναι μέσης και άνω ηλικίας. Τους βλέπουμε όμως να χορεύουν έναν απαιτητικό σε ενέργεια χορό και μάλιστα χωρίς κόπο. Αυτό το στοιχείο είναι ίσως και το σημαντικότερο μιας και θέτει προβληματισμούς προς μια συνισταμένη του χορού που αν και μελετήθηκε σε βάθος, σπάνια αναφέρεται: την ενεργειακή φύση του Πυρρίχιου-Σέρρα.
Είναι άραγε τυχαίος ο μύθος που συνδέει τον χορό με την Θεά Αθηνά και την παράδοση του από αυτήν στους Αργοναύτες σαν ιερό όπλο κατά την απόπλευση του "Αργώ" από το λιμάνι της Ιωλκού;
ΠΗΓΗ ΒΙΝΤΕΟ: http://uk.youtube.com/watch?v=OmuQOIbK0Fs

Πηγή: http://thalassa-karadeniz.mylivepage.com/