Σελίδες


Τετάρτη 1 Δεκεμβρίου 2010

Όλυμπος Καρπάθου: Έθιμα και Παραδόσεις

Στη Όλυμπο της Καρπάθου καθιερώθηκε ένα έθιμο που συγκέντρωσε πολλές περιουσίες σε λίγους ανθρώπους που ονομάζεται "κανακαριά". Σύμφωνα με αυτό το έθιμο-νόμο τα πρωτότοκα παιδιά αποκτούν το σύνολο της περιουσίας των γονιών τους, χωρίς να αφήνουν τίποτα για τα υπόλοιπα παιδιά. Ο πρωτότοκος γιος έπαιρνε όλη τη περιουσία του πατέρα του, και η πρωτότοκη κόρη όλη τη περιουσία της μητέρας της. Αυτό το έθιμο καθιστούσε άτομα της ίδιας οικογένειας πλούσια και φτωχά και κατέστρεψε την κοινωνική δομή της κοινότητας μετατρέποντάς την σε καθαρά ταξική. Έτσι, δημιουργείται μία ανώτερη τάξη πρωτότοκων "κανακάρηδες" και "κανακάρες" και μία οικονομικά κατώτερη "στερνοπαίδια" που δεν της ανήκει τίποτα και εξαναγκάζεται να μεταναστεύσει προς την Αθήνα, την Αφρική και μετέπειτα μαζικά προς την Αμερική. Οι απόκληρες κόρες που δεν μπορούσαν να ξενιτευτούν, δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να γίνουν δούλες στο νοικοκυριό της παντρεμένης πρωτότοκης αδελφής τους.


Το έθιμο του κανακάρη ή της κανακαράς, το οποίο αφορά την οικογενειακή δομή και την κληρονομική μεταβίβαση, είναι ευρύτερα διαδεδομένο στο νησιωτικό χώρο. Στην Κάρπαθο όμως, και ειδικότερα στην Όλυμπο, αποτέλεσε κατεξοχήν σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης των κοινωνικών σχέσεων. Το έθιμο είχε αντίκτυπο στην κοινωνική δομή της κοινότητας της Ολύμπου. Από την κληρονομική διαδοχή προέκυψε μια κοινωνική ομάδα γαιοκτημόνων που συγκέντρωσε στα χέρια της την οικονομική, διοικητική και κοινωνική εξουσία της κοινότητας. Σύμβολο της ισχύος αυτής της ιδιότυπης ομάδας, στους κόλπους της οποίας επικρατούσε η ενδογαμία, ήταν η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην οποία μπορούσαν μόνο αυτοί να εκκλησιαστούν, ενώ όταν ο οικισμός επεκτάθηκε έξω από το Κάστρο, οι πρωτότοκοι είχαν το αποκλειστικό δικαίωμα διαμονής στην Έξω Καμάρα που είχε θέα προς τη θάλασσα. Ως το 1922 οι κανακάρηδες διατηρούσαν στην εκκλησία της Κοίμησης ιδιωτικά στασίδια για τους άνδρες και ιδιωτικές πλάκες στο πλακόστρωτο του πρόναου για τις γυναίκες, τις «μερέες». Επίσης οι κανακάρηδες έχτιζαν ιδιωτικές εκκλησίες και είχαν τους δικούς τους ανεμόμυλους και νερόμυλους όπως και τα πιο εύφορα πεδινά εδάφη της κοινότητας. Το χαρακτηριστικό της κανακαράς ήταν η «κολαΐνα», που δεν επιτρεπόταν να φορούν οι υπόλοιπες γυναίκες. Πρόκειται για χρυσοΰφαντο ύφασμα που πάνω του είχε ραμμένα χρυσά νομίσματα, βενέτικα φλουριά και κωνσταντινάτα, λίρες και άλλα νομίσματα. Ένα αποδεκτό μέγεθος για μια κολαΐνα είναι 500 χρυσά νομίσματα που τα ενώνουν μαζί. Όμως τα χρυσά νομίσματα μπορεί και να είναι πολύ περισσότερα και το τέλος τους να φτάσει και μέχρι τα πόδια της κανακαράς και το βάρος τους τη κάνουν να κάμπτει προς τα μπροστά. Η κολαΐνα φοριέται ακόμη και σήμερα από τις κανακαριές της Ολύμπου.
Η Όλυμπος, λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης της, παρουσιάζει μεγάλες πολιτιστικές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τα λεγόμενα «Κάτω Χωριά», από τα οποία διαφοροποιείται ως προς την οικονομική και κοινωνική εξέλιξη. Έτσι, στην Όλυμπο έχουν διατηρηθεί ιδιότυπα έθιμα, το αρχαϊκό γλωσσικό ιδίωμα και η παραδοσιακή φορεσιά, την οποία φορούν ακόμη και σήμερα οι ηλικιωμένες (και όχι μόνο) γυναίκες του χωριού.

Η Όλυμπος είναι επίσης γνωστή για τη μεγάλη μουσική της παράδοση και τα περίφημα γλέντια. Με την ευκαιρία γεγονότων όπως πανηγύρια, γάμοι και ονομαστικές γιορτές, οι κάτοικοι γλεντούν με τους ντόπιους σκοπούς της αχλαδόσχημης δωδεκανησιακής λύρας, της τσαμπούνας και του λαούτου. Οι «γλεντιστές» προσαρμόζουν διαφορετικά κάθε φορά αυτοσχέδια δίστιχα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο, τις μαντινάδες, με θέματα παρμένα από την αφορμή του γλεντιού (π.χ. ευχές στους μελλόνυμφους), την καθημερινότητα και την επικαιρότητα. Συχνά αποκτούν διαλογική μορφή που προσδίδει στο γλέντι ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στο γλέντι συμμετέχουν μόνο οι άνδρες, ενώ οι γυναίκες παρακολουθούν από απόσταση. Το πιο σημαντικά πανηγύρια στην Όλυμπο γίνονται το Δεκαπενταύγουστο, όταν γιορτάζει η εκκλησία της «Κοίμησης της Θεοτόκου», διάρκειας τριών ημερών, και στις 29 Αυγούστου του Αϊ-Γιάννη στη Βρουκούντα, όταν οι κάτοικοι του οικισμού αλλά και άλλοι Καρπάθιοι μεταβαίνουν στο εντυπωσιακό σπήλαιο με το ναό και διανυκτερεύουν στην ύπαιθρο.

Πηγή: http://noctoc-noctoc.blogspot.com/2008/10/village-of-olymbos-in-karthathoscustoms.html

2 σχόλια:

  1. Πρέπει με κάθε θυσία να Σ ώ σ ο υ μ ε τη Όλυμπο,να μη αλλοιωθεί.Είναι μοναδικό χωριό, αν και δεν έχω πάει ,δεν έχω καμία σχέση. Σινασίτης .

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Η Όλυμπος στέκεται αγέρωχα γυρίζοντας την πλάτη σε κείνους που ισοπεδώνουν καθετί ελληνικό.Αποτελεί για όλους μας παράδειγμα προς μίμηση!

    ΑπάντησηΔιαγραφή