Η παράδοση της Σαντορίνης κατηγοριοποιείται σε τρείς ομάδες: α) Καταγραφή – και διατήρηση Ηθών και Εθίμων ( Πάσχα, Χριστούγεννα, έθιμο του γάμου κ.ο.κ.) Μουσική παράδοση : α) χορευτικά τραγούδια ( Νεράιδα είσαι μάτια μου, Κυρά Δασκάλα κ.ο.κ.), β) τραγούδια της Βεγγέρας, του Γάμου, του Κλήδωνα ( γενικά για ειδικές περιπτώσεις), γ) τραγούδια του τραπεζιού, και αστεία, δ) παιδικά τραγούδια, ε) ρίμες, κάλαντα στ) νανουρίσματα. Γ) Χορευτική παράδοση
Η Καταγραφή των Ηθών και Εθίμων του τόπου μας έχει γίνει από πιο ειδικούς ( Εμμ. Α. Λιγνό, Φίλιππα Κατσίπη, Γουλιελμία Συρίγου, Μάρκο Αβ.Ρούσσο), από την αφεντιά μου και εκτός των άλλων ο σκοπός του άρθρου αυτόύ δεν είναι η λαογραφική αποτύπωση όλων των ηθών και εθίμων, παρά μόνο της όσο το δυνατόν συνοπτικής αλλά και κατατοπιστικής μουσικής παράδοσης του νησιου.
Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι η Σαντορίνη δεν είναι σαν την Νάξο, την κοιτίδα του Κυκλαδικού Λαϊκού Πολιτισμού. Εδώ δεν έχουμε κάθε χωριό και διαορετικό σκοπό, ούτε κάθε χωριό και διαφορετικό άκουσμα του βιολάτορα. Στο νησί μας, τα στοιχεία του λαϊκού - μουσικού πολιτισμού αναδεικνύονται και παρουσιάζονται μέσα από τη φυσιογνωμία της παλιάς κοινωνίας του νησιού. Ένα όμως από τα χαρακτηριστικά σημεία του μουσικού θησαυρού της Σαντορίνης είναι οι πλείστες όσες μαντινάδες για τις διάφορες γιορτές. Για τον πλούτο αυτό, σε όσα βιβλία και να καταγραφούν, σε όσες εκπομπές – εκδηλώσεις ακουστούν, είναι πάντα ανεξάντλητος.
Αξιοσημείωτες επίσης μπορούν να θεωρηθούν οι ρίμες ( αρκετές παραλλαγές για τον Άγιο Γεώργιο), αλλά και η μία μέχρι στιγμής επίσημη καταγραφή νανουρίσματος του νησιού.
Τα χορευτικά τραγούδια του νησιού έχουν τα εξής βασικά χαρακτηριστικά: Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει μια συνολική κατάγραφή σε μουσικό cd όπως συμβαίνει σε άλλες περιοχές. Μερικά δείγματα, έχει προσθέσει σε cd της η δικιά μας Μαρίζα Κωχ, μαζί με τη συμμετοχή του πάντα πρωτοπόρου στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου μας Λαογραφικού Ομίλου Σαντορίνης ( cd: Αιγαίο – Νεράϊδα είσαι μάτια μου, Κυρά Δασκάλα), αλλά και του Συλλόγου Ακρωτηριανών ( cd Santorini αλλά και Πνοή στο Αιγαίο- Μαντινάδες Βεγγέρας – γύρισμα σε Μπάλλο, αλλά και Νανούρισμα Σαντορίνης).Από την άλλη τα τελευταία χρόνια, έχουν δημιουργηθεί πολλές πρόχειρες ή μη πρακτικές καταγραφές των τραγουδιών της Σαντορίνης. Οι πρακτικές αυτές καταγραφές εκτός από την οργανωμένη πρσπάθεια ανάδειξης των Σαντορινιών τραγουδιών, έχουν γίνει με βασικό σκοπό το μεράκι.
Εκτός των άλλων διάφοροι πολιτιστικοί Σύλλογοι έχουν καταφέρει μέσα από τα δρώμενα τους να φέρουν στη μνήμη παλιά ξεχασμένα τραγούδια της Σαντορίνης ( όπως ο Πολιτιστικός Σύλλογος το Μετόχι κ.ο.κ). Βασική όμως πηγή πληροφόρησης των παραδοσιακών τραγουδιών του νησιού είναι οι αντίστοιχες ενότητες σε λαογραφικά βιβλία. ( Γεώργιου Βενετσάνου, Μάρκου Αβ.Ρούσσου, Εμμ. Ά. Λιγνού).
Παράλληλα δε, οι μουσικοί της Σαντορίνης μέσα στο πέρασμα των χρόνων έχουν αφήσει χαρακτηριστικό σημάδι στη προσπάθεια διατήρησης των ηθών και εθίμων: οι βιολάτορες όπως Αντώνης Πρέκας ( Φαρισσαίος), Μανώλης και Δημήτρης Νομικός ( Μανολίτσος), οι τσαμπουνιέρηδες ( Ευστάθιος Αρβανίτης, Μαρκουλης) κ.ο.κ. έχουν αναδείξει με τον τρόπο τους το μουσικό άκουσμα της Σαντορίνης μέσα από τα πανηγύρια, τις γιορτές ή οποιαδήποτε άλλη εκδήλωση.- Δράση.
Από πλευράς χορευτικής οφείλουμε να γίνουν οι εξής παρατηρήσεις. Ο Βασικός χορός της Σαντορίνης είναι συρτός –γύρισμά σε γρήγορο μπάλλο – ρεπατί. Ο αλησμόνητος ερευνητής Ματθαίος Μηνδρινός στα Ανάλεκτά του αναφέρει τα εξής πάνω στους χορούς της Σαντορίνης:
• « Γενικά το χρώμα του θηραικού μπάλου έχει παθητικόν μα κλαυθμηρόν χαρακτήρα, τον γλυκύ τόνο του οποίου αποδίδου με λεπτότητα τα θηραϊκά όργανα ( λαούτο, κλαρίνο και βιολί). Επάνω εις τους λεπτοτάτους κυματισμούς του παιγνιδιάρικου τριμητονίου των χρωματικών κλιμάκων του χορού τούτου, χαράσσεται η ζωηρότητης και η χάρης εις τας οποίας η ευγενική νησιωτική ψυχή ξεδιπλώνει τα φτερά της και αγναντεύει την μεγάλη και ευρύχωρον θάλασσαν με τον απέραντο ορίζοντα.
• « Κύριο γνώρισμα του εν λόγω θηραϊκού χορού είναι το αρρενωπό πάθος και το αυστηρό και σοβαρό ήθος. Εν Θήρα, θεωρείται αριστούργημα από άποψη ευρυθμίας»
Παράλληλα δε θα πρέπειι να τονιστεί ότι μέσα από την πρακτική έρευνα, οι θηραίοι μουσικοί έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με τα μουσικά τους όργανα, Σαν να τρέχουν πολύ περισσότερο από το κανονικό, οπότε συνδυάζεται και αναλόγως ο ρυθμός του συρτού – μπάλλου – ρεπατί της Σαντορίνης. Ο Ματθαίος Μηνδρινός πάλι στα Ανάλεκτά του, το επεξηγεί με το δικό του χαρακτηριστικό τρόπο: « Συγκλονίζεται και δονείται έτι δε και υποβάλλεται ο γνήσιος Θηραϊος χορευτής κατά την εκτελεσίν του.
Αυτά όμως για κάποιους μπορεί να θεωρούνται αναθήματα του χθες!! Τι γίνεται όμως σήμερα στη Σαντορίνη όλο το χρόνο; Διατηρούνται τα ήθη και έθιμα του τόπου, οι νέοι είναι κοντά στην παράδοση ή θεωρούν ότι είναι «πολύ κακό για το τίποτα»;
Η Σαντορίνη με διάφορους τρόπους, αποδεικνύει ότι δεν είναι μόνο ηλιοβασίλεμα στην Οία, ( κλειστός) αρχαιολογικός χώρος, νυχτερινή ζωή στα Φηρά. Οι ντόπιοι και οι νέοι κυρίως προσπαθούν και διατηρούν όσο το δυνατόν περισσότερο τα έθιμα του τόπου μας. Θα φανεί περίεργο για πχ αν τυχόν γίνει γάμος στο νησί και δεν υπάρχει το παραδοσιακό γκράξιμο του γαμπρού και της νύφης, ή ακόμα να μην συμμετέχουν στον χαρακτηριστικό τρόπο εορτής αγίων του νησιού. Παράλληλα δε στο άκουσμα παραδοσιακών οργάνων οι νέοι αναδεικνύονται μπροστάρηδες στο χορό. Τα τελευταία χρόνια πολλοί νέοι μαθαίνουν παραδοσιακούς χορούς ή μέσα από τα σχολεία ή μέσα από Συλλόγους
Κλείνοντας, θα σας αντιγράψω μια φράση της γιαγιάς μου Γουλιελμίας Συρίγου από το βιβλίο της « Η Σαντορίνη μου»: «Με το πλησίασμα στις ρίζες αυτές γινόμαστε προσκυνητές των προγόνων μας, μαθαίνουμε και νοιώθουμε πως ζήσανε, δένοντας έτσι γερά με αδιάσπαστη ενότητα το παρελθόν με το παρόν».
Ιωσήφ Πέρρος
Γενικός Γραμματέας Συλλόγου Μεγαλοχωριτών Αθήνας
Ιστορικός Μελετητής – Μουσικός Παραγωγός http://kallistorwntas.blogspot.com/2010/08/blog-post.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου