Ανοιξιάτικοι Αγερμοί - “Οι Λαζαρίνες”

Ανθρωπόμορφο ομοίωμα χρησιμοποιείται και στους Αγερμούς που γίνονται το Σάββατο του Λαζάρου. Οι Αγερμοί του Λαζάρου είναι διαδεδομένοι σε όλα τα κεντρικά και νότια Βαλκάνια και έχουν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα. Στις πομπές που παραγματοποιούν οι μεγάλες κοπέλες, ώριμες για παντρειά, το έθιμο αποκτά έντονο κοινωνικό χαρακτήρα γιατί είναι μία από τις λίγες επίσημες εξόδους της νέας από το σπίτι, μία έξοδος μάλιστα τελετουργική, με γιορταστική φορεσιά, που της δίνει την ευκαιρία να δείξει την ικανότητά της στο τραγούδι και στο χορό, μπροστά σε όλες τις οικογένεις του χωριού.
Σε μερικές περιπτώσεις η αποκλειστική συμμετοχή των κοριτσιών στον αγερμό αυτό εξηγείται με το γεγονός, ότι ο Λάζαρος είχε μόνο αδελφές. Αλλά η πραγματική αιτία βρίσκεται στον ανοιξιάτικο, γονιμολατρικό χαρακτήρα του εθίμου. Σε αντίθεση με άλλα γυναικεία έθιμα εδώ αποκλείεται η συμμετοχή της παντρεμένης γυναίκας.

Στη Βουλγαρία αλλά και στη νησιωτική Ελλάδα, φτιάχνουν λαζαρόψωμα και τα μοιράζουν για την ψυχή του νεκρού. Αυτά τα ψωμιά έχουν συνήθως τη μορφή φασκιωμένου μωρού. Για τα μάτια χρησιμοποιούνται σταφίδες. Ο αναστημένος Λάζαρος παριστάνεται στη Βυζαντινή εικονογραφία, σαν μια μικρή μούμια.

Στην Ήπειρο και την Αλβανία ο αγερμός το Σάββατο του Λαζάρου έχει άγριο και πολεμικό χαρακτήρα και τελείται από παληκάρια και άντρες. Μοιάζει δηλαδή περισσότερο με τους αγερμούς του Δωδεκαημέρου πάρα με ανοιξιάτικους. Γίνονται και μεταμφιέσεις.Περιφέρεται, επίσης, ένα περίεργο ομοίωμα του Λαζάρου , που είναι συγχρόνως και μουσικό όργανο: Σε ένα ορθογώνιο σανίδι που τοποθετείται οριζόνται στην άκρη ενός κονταριού, κρεμάνε σε δύο ή τέσσερις τρύπες κουδούνια και κυπριά.. Το κοντάρι το σείουν ρυθμικά δεξιά και αριστερά, ώστε τα κυπριά να ηχούν αρμονικά ως υποκρουση στο τραγούδι. Το πρωτότυπο αυτό κωδωνοστάσιο μοιάζει αρκετά με άνθρωπο.

Το πιο συνηθισμένο, όμως, συμβολικό αντικείμενο, που περιφέρεται στους αγερμούς του Λαζάρου, είναι το ανθοστολισμένο καλάθι στο οποίο τοποθετούν τα αυγά. Οι Λαζαρίνες φιλεύονται σχεδόν αποκλειστικά με άβαφα αυγά

Στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα, όπου συναντάμε και τις πιο αυστηρές σχετικές εθιμοτυπίες, τα κορίτσια κάθε ομάδας, που βαδίζει ανα τέσσερα μέλη, εκλέγουν κι έναν “καλαθιάρη” ή σκυλόμαγκα. Ένα παληκάρι δηλαδή στην ηλικία τους , δυνατό και ευπαρουσίαστο, που πρέπει να τα προστατεύει από τα σκυλιά και να παλέψει με έναν αντίστοιχο “καλαθιάρη”. Δεν πρέπει να είναι συγγενής με καμμιά κοπέλα. Στο τέλος παίρνει το μερίδιό του από τα αυγά.

Οι αγερμοί του Λαζάρου συμφύρονται εύκολα με αυτούς των Βαϊων, στους οποίους τελείται το “βαγιοχτύπημα” για γονιμότητα και εύκολη “λευτεριά”(τοκετό). Τη Μεγάλη Παρασκευή γυρίζουν τα αγόρια με ένα ανθοστολισμένο σταυρό και τραγουδούν το μοιρολόϊ της Παναγίας: Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα. Ο σταυρός, εκτός από τη λειτουργία του, ως εκκλησιαστικού συμβόλου του Σταυρωμένου, είναι και το πιο πρωτόγονο ομοίωμα του ανθρώπου. Έτσι στη νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα υπάρχουν και αγεροί του λαζάρου, όπου ο “τετραήμερος” περιφέρεται με μορφή σταυρού.

Πηγή για το κείμενο: Πούχνερ, Β, Λαϊκό θέατρο στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια, συγκριτική μελέτη, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 1989

Πηγή για τις φωτογραφίες:
- jpg – www.kozani.gr/…/lazarines%20aianis.jpg
477 x 372 – 104k – gif – 31dim-perist.att.sch.gr/…/pasxa/lazarakia.gif
πηγή