Νέα Καρβάλη: Η μητρόπολη του καππαδοκικού ελληνισμού

 Πλούσια σε παράδοση και πολιτισμό, είναι κτισμένη κάτω από ένα αρχαίο κάστρο που αγναντεύει τη θάλασσα. Φτιάχτηκε από Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι τιμούν την καταγωγή τους και διατηρούν με τον καλύτερο τρόπο τη μνήμη της χαμένης τους πατρίδας.

 Χορεύοντας στο "Ακόντισμα"

Στις παρέες καθετί που μπορούσε να βγάλει ήχο είχε τη χρήση του οργάνου: Τα ξύλινα κρόταλα (κουτάλια), τα ποτηράκια του ούζου, τα κομπολόγια, ακόμη και οι άδειοι τενεκέδες τυριού ή τα ξύλινα βαρέλια

Δέκα χιλιόμετρα ανατολικά της Καβάλας, βρίσκεται η Νέα Καρβάλη. Μια κωμόπολη 5.500 κατοίκων που κτίστηκε από Καππαδόκες πρόσφυγες που ήρθαν από το Γκέλβερι της Τουρκίας το 1924. Οι φαμίλιες της Νέας Καρβάλης βιώνουν την ιστορία ως συλλογική μνήμη και διατηρούν τα ήθη της Ανατολίας απ’ όπου προέρχονται.
Στο κέντρο της πόλης δεσπόζει ο ναός του πολιούχου Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ένα περίτεχνο θρησκευτικό μνημείο, όπου είναι αποθησαυρισμένα τα σκηνώματα του ιδίου και της οικογενείας του. Με μύριους κινδύνους τα μετέφεραν ως εδώ οι ξεριζωμένοι Καππαδόκες, μαζί με τα ιερά σκεύη της εκκλησίας (τους πολυέλαιους, το δεσποτικό και τον επιτάφιο) που τον τιμούσε στη γεννέτειρά τους.
Αρχίστε την πρωινή σας περιήγηση με μια αυθεντική ανατολίτικη μπουγάτσα.
Τα μπουγατσάδικα ανοίγουν νωρίς το πρωί και οι πίτες τους είναι φτιαγμένες με παλιές καππαδοκικές συνταγές.
Οι κάτοικοι της Νέας Καρβάλης ίδρυσαν τον οικισμό το 1924 προερχόμενοι από την Καππαδοκική Καρβάλη. Εναν ευλογημένο τόπο στα βάθη της βυζαντινής Ανατολίας όπου επί πολλούς αιώνες διατηρήθηκε η ελληνική παιδεία και η ορθόδοξη πίστη, πατρίδα του κορυφαίου μυστικού ποιητή της Ορθοδοξίας, του Θεολόγου και αργότερα πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως, Γρηγορίου του Ναζιανζινού. Οι Καρβαλιώτες αγωνίστηκαν στην προσφυγιά για έναν κοινό στόχο: την αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης και τη νοητή σύνδεση της Καππαδοκίας με τη σημερινή Ελλάδα.

 Οι σημερινοί Καρβαλιώτες όλων των ηλικιών αφιερώνουν χρόνο και δουλειά, επενδύοντας πολλές στιγμές τους στο να χαρούν μαζί τα ήθη και τα έθιμά τους. Είναι ένα παράδειγμα προς μίμηση.

Με τη συμπαράσταση όλων των Καππαδοκών της Ελλάδας, ίδρυσαν δίπλα στον ναό του Αγίου Γρηγορίου το Κέντρο Καππαδοκικών Μελετών και το Ιστορικό Αρχείο, που διασώζει και διαδίδει τον σπουδαίο πολιτισμό τους. Πρόκειται για το τεράστιο έργο της Στέγης Πολιτισμού Νέας Καρβάλης που ιδρύθηκε το 1981.
Το ζεύγος Βάσω και Καπλάνης Ιωσηφίδης, εδώ και τριάντα χρόνια, έχει αφιερώσει τη ζωή τους στη δράση της Στέγης Πολιτισμού Νέας Καρβάλης.
Το παλιό νταμάρι του χωριού έγινε αμφιθέατρο όπου τα καλοκαίρια διεξάγεται το Διεθνές Λαογραφικό Φεστιβάλ «Ηλιος και πέτρα», το οποίο φέτος συμπληρώνει 30 χρόνια.
Λίγο πιο πάνω βρίσκεται η εκκλησία της Αναλήψεως, πιστό αντίγραφο της ομώνυμης εκκλησίας στην Καππαδοκία. Στην παραλία της Νέας Καρβάλης σας περιμένουν ωραία ταβερνάκια όπου με θέα το καταγάλανο Αιγαίο θα απολαύσετε τα φρεσκότατα θαλασσινά που φέρνουν κάθε μέρα οι ψαράδες στο λιμανάκι της κωμόπολης.

Η υφάντρα Στέλλα Κεϊσόγλου

Η δασκάλα της υφαντικής

Αναζητήστε το φτωχικό της 80χρονης υφάντρας Στέλλας Κεϊσόγλου. Στον αργαλειό της υφαίνει προικιά, μοναδικά κεντήματα και χαλιά, πλέκει κάλτσες, γνέφει το μαλλί με το «κερμένι» (όπως λένε το αδράχτι) και ταυτόχρονα ψήνει φαγητό στην ξυλόσομπα. Δέχεται και παραγγελίες, ενώ πρωτοστατεί σε μια κίνηση που μόλις ξεκίνησε η Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης για να δημιουργηθεί ένα εργαστήριο όπου νέοι και νέες θα μαθαίνουν την τέχνη της υφαντικής στο παλιό ταπητουργείο της Κοινότητας. Οπου και να ρωτήσετε στη Ν. Καρβάλη θα σας δείξουν τον δρόμο για το σπίτι της Στέλλας.

 Στο Ιστορικό-Εθνολογικό Μουσείο των Ελλήνων Καππαδοκίας παρουσιάζεται διακοσμημένο όπως και τότε, το γραφείο της φιλεκπαιδευτικής αδελφότητας "Ναζιενζός" που ιδρύθηκε το 1884 στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό την επιχορήγηση των σχολείων και των ναών της Καππαδοκίας, συνέχεια της οποίας αποτελεί η Στέγη Πολιτισμού Ν. Καρβάλης

 

Το Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο

Μη χάσετε την ευκαιρία αν φτάσετε ως εδώ να επισκεφθείτε το πολύ ενδιαφέρον και άψογα οργανωμένο μουσείο της πόλης, ένα πραγματικό πολιτιστικό στολίδι για όλη την περιοχή: το ιστορικό και εθνολογικό Μουσείο των Ελλήνων της Καππαδοκίας. Βρίσκεται στο κέντρο της Νέας Καρβάλης και σχεδιάστηκε από τον Καβαλιώτη αρχιτέκτονα Γιάννη Αναγνωστόπουλο.

Το ζεύγος Βάσως και Καπλάνη Ιωσηφίδη, ιδρυτές και μάχιμοι συνεχιστές της Στέγης Ν. Καρβάλης, μέσα στο Μουσείο

Το 1997 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Μουσείων αναγνώρισε την πνευματική αυτή εστία του Καπαδοκικού Ελληνισμού ως ένα από τα πέντε καλύτερα θεματικά μουσεία της Ευρώπης! Τα εκθέματα περιγράφουν τη ζωή μέσα στους τρωγλοδυτικούς οικισμούς της Καππαδοκίας και προβάλλουν τα έργα του ταλαντούχου κεραμιστή, του σιδηρουργού, του αγρότη, του παπλωματά και άλλων τεχνιτών.
Στην πρώτη αίθουσα του Εθνολογικού Μουσείου, παρουσιάζονται πάνω από 700 φορεσιές από το Προκόπι, τη Σινασό, τη Καισαρεία, τη Νίγδη, το Ικόνιο, τη Νεάπολη. Νυφικές, καθημερινές, καθώς και οι αριστοκρατικές που φοριούνταν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Από τσόχα είναι φτιαγμένες οι νυφιάτικες φορεσιές της περιοχής Καρβάλης, Νεαπόλεως και Νίγδης, ενώ η πλουμιστή νυφιάτικη φορεσιά με τον περίεργο κεφαλόδεσμο και τη φανταχτερή ποδιά (ετέκτσε) είναι της περιοχής Σίλλη του Ικονίου.

Οι νέοι Καππαδόκες της Καρβάλης γιορτάζουν με κάθε ευκαιρία τα έθιμά τους. Εδώ, σε μια όμορφη γωνιά του Ακοντίσματος

Υπάρχει επίσης μια αξιόλογη συλλογή με μουσικά όργανα (κεμανέ, καππαδοκική λύρα, ούτια, ντέφια και νταηρέδες). Υπάρχουν και άλλα αντικείμενα αφού καθετί που μπορούσε να βγάλει ήχο είχε τη χρήση οργάνου - ξύλινα κουτάλια, ποτηράκια του ούζου, κομπολόγια, ακόμη και οι άδειες τσαντήλες τυριού ή τα βαρέλια!
Στη δεύτερη αίθουσα του μουσείου απεικονίζεται η καθημερινή ζωή: υπάρχουν αμόνια σιδεράδων, τεντζερέδες, πήλινα αγγεία, τεφροδόχοι, δακρυοσυλλέκτες, τα περίφημα καρβαλιά (οι κανάτες του νερού) και η τοξάρα, το βασικό εργαλείο ενός παπλωματά από το Μιστί.

 

Στην τρίτη αίθουσα εκτίθενται αγιογραφημένες εικόνες και συγκινεί το «τελευταίο αντίδωρο»: ένα πετρωμένο κομμάτι από πρόσφορο της τελευταίας θείας λειτουργίας στον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γρηγορίου που έγινε στις 15 Αυγούστου του 1924, πριν φύγουν για πάντα οι Ελληνες Καππαδόκες από τον τόπο τους, υπακούοντας στις αποφάσεις της συνθήκης της Λωζάνης.
Στην ίδια προθήκη υπάρχει το κλειδί της εκκλησίας κι ένα φιλντισένιο φυλαχτό με χαραγμένη απεικόνιση της Γέννησης του Θείου Βρέφους, που το κρεμούσε κάποια μάνα στο προσκέφαλο της κούνιας του μωρού της. Σώθηκαν κρυμμένα στα μπογαλάκια των προσφύγων, μαζί με μια ακόμα εικόνα με τους καβαλαραίους στρατηλάτες Αγίους Γεώργιο και Θεόδωρο.

Μπροστά στο Μνημείο του Ακοντίσματος - Από τα Φάρασα (όπου μέχρι την ανταλλαγή ομιλούνταν η αρχαιοελληνική διάλεκτος) κατάγεται ο πανάρχαιος χορός σέι τατά, που στη φαρσιώτικη διάλεκτο σημαίνει "αγαπημένε μου πατέρα", ο οποίος χορεύεται με τα σείστρα

Οι καππαδοκικοί χοροί

Οι Καππαδόκες της Νέας Καρβάλης σε κάθε ευκαιρία χορεύουν τους πανάρχαιους μυστικι­στικούς, θρησκευτικούς χορούς τους που έφεραν από τις χαμένες τους πατρίδες - το Προκόπι, τη Σινασό, την Καισάρεια, τη Νίγδη, το Ικόνιο. Τραγουδούν είτε στα καραμανλίδικα είτε στην αρχαία καππαδοκική γλώσσα τα τραγούδια τους. Είναι περήφανοι γιατί οι στίχοι μιλούν για τα κατορθώματα του Διγενή Ακρίτα για τους αγώνες εναντίον των Αράβων, για τους αγίους τους, για την αγάπη και τη φύση.

Το αρχαίο και το νέο ακόντισμα

Χτισμένο στην πλαγιά του λόφου όπου βρέθηκαν ερείπια μιας αρχαίας πόλης, το Ακόντισμα, ήταν ένα τσιφλικοχώρι με πετρόκτιστα σπίτια, το οποίο δώρισε ο εθνικός ευεργέτης Ιωάννης Σισμάνογλου το 1924 μαζί με τις γύρω αγροτικές εκτάσεις, σε πρόσφυγες από την Καππαδοκία. Ονομαζόταν Τσιρπιντί επί Τουρκοκρατίας.

Στην κορυφή του λόφου Ακόντισμα, βρίσκεται το προσβάσιμο σε όλους Πάνθεον. Εδώ υπάρχουν τα λείψανα της αρχαίας πόλης

Σε μια σπηλιά της περιοχής οι πρόσφυγες αναβιώνουν ένα έθιμο με την αυθεντική μορφή του Αγιου Βασίλη από την Καισάρεια που δεν έχει καμία σχέση με τον στρουμπουλό γεροντάκο με τους ταράνδους. Εδώ συναντιούνται οι Καππαδόκες όλου του κόσμου και τιμούν κι άλλους ξεχασμένους αγίους, όπως τον Αγιο Μάμαντα. Στο παλιό σχολείο ξένοι επιστήμονες που εργάζονται στις ανασκαφές του αρχαίου πολίσματος, διδάσκονται Ελληνική γλώσσα και ιστορία.
Το παλιό χάνι αναστηλώθηκε: λουλακί και πράσινα χρώματα στα πορτοπαράθυρα, κιλίμια στους σοφράδες, τριανταφυλλιές στα περβάζια. Στον κτιστό του φούρνο μοσχοβολά το ζυμωτό ψωμί της κυρίας Μαλάμως και οι περίφημες χορτόπιτες της κόρης της, Ελσαs Ιωσηφίδου. Εδώ, βρίσκεται και ο «Θησαυρός των Καππαδοκών». Οπως στην αρχαιότητα η κάθε πόλη-κράτος αφιέρωνε ό,τι πολυτιμότερο είχε στους Δελφούς, έτσι και οι Καππαδόκες της Νέας Καρβάλης έχτισαν εδώ τον δικό τους «Θησαυρό». Είναι ένα κομψοτέχνημα από λευκό μάρμαρο, ενώ στους δυο του ορόφους, αποθησαυρίστηκαν πρακτικά των ελληνόφωνων κοινοτήτων της Καππαδοκίας, μοναστηριακά αρχεία χειρόγραφοι κώδικες και φωτογραφίες από τη χαμένη πατρίδα.

Αρχαία ερείπια και στο βάθος η Νέα Καρβάλη. Το αρχαίο πόλισμα του Ακοντίσματος χτίστηκε περί το 700 π.Χ. από Θασίους και Παριανούς

Στη ρωμαϊκή εποχή το Ακόντισμα ήταν ένας από τους βασικούς σταθμούς της αρχαίας Εγνατίας Οδού, γι’ αυτό και εδώ υπήρχε φρούριο. Επί Τουρκοκρατίας στον ίδιο λόφο κτίστηκε το χωριουδάκι που το λέγαν Τσιρπιντί Τσινάρ. Ισοπεδώθηκε από τους Βούλγαρους στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα απομεινάρια του τα βρήκαν οι πρόσφυγες από την Καππαδοκική Καρβάλη και από εδώ πήραν υλικά, πέτρες, κεραμίδια και ξύλα για να χτίσουν το δικό τους χωριό, τη Νέα Καρβάλη πάνω στην ακροθαλασσιά.
Ο λόφος αργότερα έγινε νταμάρι, απ’ όπου μετά εξορυσσόταν το χαλίκι που στρώθηκε στην άσφαλτο της εθνικής οδού. Μέσω του κοινοτικού προγράμματος ΙΝTERREG II τον Σεπτέμβρη του 1996 άρχισε να χτίζεται το «Λαογραφικό χωριό Ακόντισμα». Μέσα στα επόμενα σχέδια της Στέγης Πολιτισμού Νέας Καρβάλης, είναι να διανοίξει μονοπάτια περιπάτου από το χωριό προς το αρχαίο φρούριο και να συμβάλει στην αναστήλωσή του σε συνεργασία με την Εφορεία Κλασικών Αρχαιοτήτων. Αξίζει όμως και σήμερα να ανηφορίσετε στο Αρχαίο Ακόντισμα.

"Ακόντισμα"

Τα ερείπιά του σώζονται σε καλή κατάσταση και κάνουν τον αρχαιoλογικό σας περίπατο να μοιάζει με ταξίδι στον χρόνο. Αυτήν τη στιγμή άλλες δύο πόλεις ανασκάπτονται στην περιοχή. Οι αρχαιολόγοι ξέρουν πως σε τούτα τα μέρη πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Θουκυδίδης και ονειρεύονται να ανακαλύψουν κάτι δικό του...

πηγή