Το κέντημα και τα υφαντά της Σκύρου

Τα κεντήματα της Σκύρου χωρίζονται σε τρεις κύριες κατηγορίες:

Γραφτό κέντημα: 

Τα “γραφτά” διακρίνονται για τη μοναδικότητα και την εξαιρετική τους τέχνη και ονομάζονται έτσι επειδή τα σχεδιάζουν πρώτα και μετά τα κεντάνε. 
 

Η κεντητική παράδοση των Σκυριανών χάνεται στους αιώνες, έτσι, στο μουσείο, σήμερα σώζονται πολύ παλαιά κεντήματα που ανήκαν στην οικογένεια Φαλτάϊτς και παραδόθηκαν από γενιά σε γενιά. Οι περιηγητές που πέρασαν από τη Σκύρο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κι έγραψαν γι αυτή, αναφέρονται με θαυμασμό στα κομψά κεντήματα που έκαναν οι κοπέλες της Σκύρου.
Το “γραφτό”, ήταν αποκλειστικά δημιούργημα της άρχουσας τάξης, ενώ τα σχέδια αποτελούσαν οικογενειακές αποκλειστικότητες που οι Σκυριανές προσπαθούσαν να τις διαφυλάξουν με μυστικότητα για να μην αντιγραφούν.  Ειδικά τα γραφτά κεντήματα, που τόσο ξεχωρίζουν από όλων των άλλων περιοχών της Ελλάδας, έχουν ζωγραφισμένες συμβολικές παραστάσεις που η προέλευσή τους χάνεται στους αιώνες.

 
Στην κατηγορία αυτή των κεντημάτων οι συλλογές του μουσείου παρουσιάζουν μια εξαιρετική μοναδικότητα όσον αφορά τα είδη των συμβολικών παραστάσεων που απεικονίζονται σ αυτά και την ποιοτική απόδοση, τόσο όσον αφορά το σχέδιο, όσο και τους χρωματικούς συνδυασμούς. Πρόκειται για τις προσκεφαλάδες και τα σεντόνια του νυφικού κρεβατιού και τις σκούτες των ποδόγυρων των νυφικών πουκάμισων.

Γραφτό κέντημα: “ο γάμος”. 

Οι συμβολισμοί τους συνδέονται άμεσα με το γάμο και το καλό της οικογένειας, με θέματα όπως ο γάμος, ο πετεινός σύμβολο γονιμότητας, το “ρόδι”, σύμβολο αφθονίας, τα φίδια σύμβολο προστασίας, το δέντρο της Ζωής σύμβολο μακροζωίας, το καράβι σύμβολο της πορείας της Ζωής, τα λουλούδια σύμβολα νεότητας. Εξ άλλου, πολύ συχνά στα κεντήματα αυτά απεικονίζεται ο θεός Πάνας καθώς και οι Νύμφες, τόσο χαρακτηριστικά σύμβολα του γάμου και της ευγονίας.


 
Η αρχική προέλευση των θεμάτων τούτων χάνεται μέσα στους αιώνες, αν και μπορεί κανείς στις συγκεκριμένες απεικονίσεις να διακρίνει επιδράσεις από θεματολόγια εικόνων, τόσο από την Ανατολή και από τη Δύση. Είναι κεντημένα με μετάξια χρωματισμένα με φυτικές βαφές από τις Σκυριανές, πάνω σε λινό ή μεταξωτό ύφασμα.

Τα “ασπροκέντητα”. 

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν όλων των ειδών τα στρωσίματα του καναπέ καθώς και μαξιλάρια, το κέντημα στο πουκάμισο του τσοπάνη, η λεγόμενη “αρατζιδέλα”. Πρόκειται για εξαιρετικής τέχνης έργα, λεπτουργήματα στην κυριολεξία, με γεωμετρικά θέματα, που είναι κεντημένα με μετάξι πάνω σε μεταξωτό ή λινό ύφασμα.
Η προέλευση κι αυτών χάνεται στους αιώνες, αλλά θα μπορούσαμε να σημειώσουμε πως έχουν πολλές ομοιότητες με τα λεγόμενα “λευκαρίτικα” της Κύπρου ή τα “Λευκαδίτικα ” της Λευκάδας. Θα μπορούσε να έχουν δυτική επίδραση, κατάλοιπο της Φραγκοκρατίας στις αντίστοιχες περιοχές, όπως και στη Σκύρο.
Τα “κοκκινοκέντητα”. Αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία κεντημάτων, με γεωμετρικά θέματα, σε μονόχρωμο κόκκινο χρώμα και είναι κυρίως μαξιλάρες και πάντες του καναπέ.  Είναι κεντημένα με μετάξι πάνω σε λινό ύφασμα. Όσον αφορά το θεματολόγιο και την τεχνική μπορούμε να βρούμε ομοιότητες με αντίστοιχα κεντήματα της Πάρου και της Νάξου. Τούτο θα μπορούσε να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι έχουν κοινή την προέλευση, χωρίς να μπορούμε να προσδιορίσουμε το πότε.
Μια ξεχωριστή κατηγορία κεντημάτων αποτελούν τα λεγόμενα “του όρκου”. Πρόκειται για μαξιλάρες και πάντες με γεωμετρικά σχέδια και διάφορα χρώματα, κεντημένα κυρίως πάνω σε λινό. Το είδος του κεντήματος αυτού θεωρείται από τις Σκυριανές εξαιρετικά δύσκολο, ίσως επειδή η ολοκλήρωσή του απαιτεί μέτρημα των κλωστών.

Αξιολογότατη κατηγορία κεντημάτων, που απαιτεί ειδικές γνώσεις, είναι εκείνα που κοσμούν τα νυφικά πουκάμισα, φτιαγμένα από χρυσόνημα πάνω σε βαρύ μετάξι σε πράσινο ή κόκκινο χρώμα. Πρόκειται για αριστουργήματα τέχνης και τεχνικής, και προσδίδουν την τόσο εξαιρετική μεγαλοπρέπεια που διακρίνει τα πουκάμισα της νυφικής φορεσιάς της Σκύρου. Όλες οι κατηγορίες των κεντημάτων αυτών αντιπροσωπεύονται με τον πληρέστερο τρόπο στο μουσείο, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα της τέχνης αυτής της Σκύρου.

Η Υφαντική 

αποτελούσε έναν από τους πλέον δυναμικούς κλάδους της Σκυριανής χειροτεχνίας, αντιπροσωπεύεται με τον πλέον ολοκληρωμένο τρόπο στο μουσείο, όπου τα αντικείμενα αυτά βρίσκονται τοποθετημένα με τον πλέον λειτουργικό τρόπο αναπαριστώντας, μαζί με τα άλλα, τον βίο των Σκυριανών.
 
Κιλίμια με αρχαία σχέδια και ζωηρούς χρωματισμούς, υφασμένα από ντόπιο μαλλί, βαμμένο με φυτικά χρώματα, χρέμια και σακκομαντήλες, ολόμαλλα επίσης, με πολύχρωμη διακόσμηση, κουβέρτες στα φυσικά χρώματα του μαλλιού, “ταβλομάντηλα” σε λευκό βαμβακερό με ειδική ύφανση και διάκοσμο σε μπλε χρώμα, πετσέτες σε μετάξι και βαμβακερό με πολύχρωμη διακόσμηση.
Ακόμη η ειδική κατηγορία των υφαντών από κατσικότριχα στα φυσικά χρώματα του μαλλιού. Τούτα αποτελούσαν οι “τροβάδες”, και οι μεγάλων διαστάσεων σάκοι για τη μεταφορά των ζωοτροφών, κυρίως.
Πηγή: Μουσείο του Μάνου Φαλτάϊτς

πηγή