Κυπριακά νανουρίσματα: την Αλεξάνδρειαν ζάχαριν και το Μισίριν ρύζιν



Η Παναγία του Λιοπετρίου, έργο του Γεωργίου Πολ. Γεωργίου



Το νανούρισμα της μάνας στο παιδί της είναι η πιο τρυφερή εκδήλωση της γυναικείας καρδιάς στο πλάσμα που βλάστησε στα σπλάχνα της, όπως ο σπόρος του καρπού που κυοφορείται στης μάνας γης την αγκαλιά για να ξεπεταχτεί στο φως ίδιος λουλούδι προφαντό κι ολόδροσο κάτω από τη θαλπωρή του ήλιου. Έτσι και το μωρό, κοιτάζοντας με τ' αθώα ματάκια του Εκείνην που στημένη πάνω από το λίκνο του ξεχύνει γύρω του τη ζεστασιά της πιο άδολης αγάπης, ακούει μέσα από τον παλμό της απαλότρεμης φωνής της την πρώτη μουσική, που έρχεται σαν ουράνιο χάδι από άγνωστους κόσμους να το αποκοιμίσει. Οι περισσότερες μανάδες, ιδίως στην ύπαιθρο, κουνάνε τα μικρά τους ρυθμίζοντας με κάθε κούνιμα και το νανούρισμά τους.

Στην Κύπρο τα νανουρίσματα τα λένε «τραούδκια της σούσας».* Οι χωρικοί φτιάχνουν τις κούνιες των παιδιών τους με ξύλα κατά ένα τρόπο που να μπορούν να τις κρεμούν και δίπλα στο κρεβάτι τους, δεμένες με σκοινί, από τα δοκάρια της στέγης. Τις πιο πρόχειρες κούνιες τι κάνουν από δερμάτινες σακούλες που τις κρεμούν με το μωρό στα δέντρα όταν πάνε να δουλέψουν στα χωράφια, στα αμπέλια ή σε άλλες αγροτικές εργασίες. Πόσα όνειρα δεν πλάθει η κάθε μάνα για τον γυιό τον κανακάρη της ή για την κόρη της την «μαρκαριταρένια» όταν αρχίζει το τραγουδιστό νανούρισμα:

Έργο του Αδαμάντιου Διαμαντή

Νάννι, νάννι το γυιούϊν μου και το παλληκαρούϊν μου.

Κοιμήσου, γούϊν μ' ακριβό, κι' έχω να σου χαρίσω

την Αλεξάντραν* ζάχαριν και το Μισίριν* ρύζιν

και την Κωνσταντινούπολιν τρεις χρόνους να την ΄ρίζης.

Τρεις χώρες και τρία χωρκά και τρία μοναστήρια.

Στες χώρες να δκιανεύκεσαι* και στα χωρκά να νυιέσαι*

και στα μοναστηράκια σου να πας να λειτουρκέσαι.

Άγια Μαρίνα και Κυρά, που ΄ποκοιμίζεις τα μωρά,

ρομάνισ'* τα ΄ξωπόρκια μου να κοιμηθεί ο γυιόκκας μου.

Να κοιμηθή ν' αναγυιωθεί,* να σηκωθή να παραπατή,

να πκιάση πένναν και χαρτίν, να πα στον δάσκαλον ευτύς

να μάθει τ' Άλφα και το Βη, να βάλη νουν και προποπήν.

Άγια Μαρίνα και Κυρά, που ΄ποκοιμίζεις τα μωρά,

΄ποκοίμισ' τούτον το μωρόν κ' η μάνα του εν΄ στον γιαλόν,

να φέρη δάφνες και νερόν,

να πλύνει τα ρουχούθκια του και τα τουλουπιστρούθκια του,*

και να τ΄απλώση στις νοθκιές,* στις κόκκινες μουσκοκαρκιές.*

Άγια Μαρίνα και Κυρά, που μερανίσκεις* τα μωρά,

μέρανε μου την κόρην μου και παρ΄την πέρα, γύρισ΄την,

κ΄έπαρ΄την πέρα των περών να φέρη δάφνην και νερόν,

να δη τα δέντρα πως αθκιούν και τα πουλιά πως κελαδούν

και τα πεζούνια* πως πετούν, πως κελαδούν, πως χαίρουνται,

πως χαίρουνται και πέτουνται, πως πάσιν πέρα κ΄έρκουνται.

Να δη νερά τρεχάμενα, να δη πουλιά πετάμενα,

και πάλι στράφου φερ΄ την μου

γιατ΄είν΄μωρούϊν τρυφερόν και θέλω την να την θωρώ,

να την θωρώ, να την φιλώ, γιατί εγιώ την αγαπώ,

και πάλε στράφου φερ΄μου την, μεν τη γυρέψη η μάνα της

και χαλαστή το γάλαν της, μεν την γυρέψη ο κύρης της

και θυμωθή της μάνας της και δέρη τους μαείρους του.

Άγια* κοιμήθου, κόρη μου, στην κούνιαν σου την αρκυρήν

και στην καμάραν την γρουσήν, και το καμαροσκούλλισμαν*

της Πόλης ένι πλούμισμαν, της Βενετιάς εν΄κέντημαν.

Άγια κοιμήθου, μάνα μου, κ΄η μάνα σου εν΄εν'* εδώ· 

πήε στον Δάφνην ποταμόν να φέρη δάφνην και νερόν

να πλύνη τα ρουχούθκια σου και τα πουκαμισούθκια σου

σε μαρμαρένην βούρναν,

να έμπη ο Χριστός τατάς* και η Παναΐα νούνα.

 Γλωσσάρι

τραούδκια της σούσας = τραγούδια της κούνιας, Αλεξάντραν = Αλεξάνδρεια, Μισίριν = Αίγυπτος, δκιανεύκεσαι = σεργιανάς, νυιέσαι = ησυχάζεις, ρομάνισε = βάλε το σύρτη, αναγυιωθεί = να μεγαλώσει, τουλουπιστρούθκια = πανιά του μωρού, νοθκιές =  στο νοτιά, μουσκοκαρκιές = γαριφαλιές, μερανίσκεις = ημερώνεις, πεζούνια = περιστέρια (από το γαλλικό pigeon), άγια = άϊντε, καμαροσκούλλισμαν = κουνουπιέρα, εν΄εν' = δεν είναι, τατάς = νουνός, νούνα = νονά.

Πηγή

Από το βιβλίο της Αθηνάς Ταρσούλη «ΚΥΠΡΟΣ», τόμος Β', 1963

Μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο από NOCTOC

Η Παναγία της Περιστερώνας, έργο του Γεωργίου Πολ. Γεωργίου