Η παραδοσιακή ενδυμασία της Σινασού

Συντάχθηκε απο τον Κυριάκο Η. Βλασιάδη

Γυναικεία:

Από τις πιο όμορφες αναμνήσεις των γυναικών της Σινασού, ήσαν αυτές που είχαν σχέση με τις παραδοσιακές τους φορεσιές , που ήσαν από τις πιο πλούσιες και τις πιο αρχοντικές του Μικρασιατικού και Καππαδοκικού Ελληνισμού. Και ενώ έπαψαν οι περισσότερες να τις φορούν από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, όχι μόνο δεν τις ξέχασαν, αλλά με χίλιες προφυλάξεις και προσωπικούς κινδύνους, κατόρθωσαν να τις μεταφέρουν σχεδόν ανέπαφες στην Ελλάδα, κατά την Ανταλλαγή του ’24, σαν ευλαβικά κειμήλια μιας ανεπίστρεπτης εποχής.

Η γυναικεία φορεσιά, ήταν ίδια ,γιορτινή ή καθημερινή. Άλλαζαν μόνο στα υφάσματα. Μεταξωτά για τις Κυριακές κι’ εορτές ,βαμβακερά ή τσόχινα για τις καθημερινές.

1.Ιμάτ[ι]: Πουκάμισο που φορούσαν κατάσαρκα από βαμβακερό ύφασμα ή χασέ ή κάμποτο που το έφερναν από την Πόλη. Είχε δαντελένιο γιακά , έφτανε μέχρι την μέση της κνήμης και είχε μακριά φαρδιά μανίκια. Υπήρχαν και κοντομάνικα και ξεμανίκωτα. Είχαν άνοιγμα στο λαιμό, μέχρι το στήθος ,για τον θηλασμό.

2 . Ζιπούνα ή βαμβακούλα: Είδος κοντού παλτού, ή μακριάς ζακέτας, που έφτανε μέχρι τους μηρούς και είχε στενά μανίκια. Τον χειμώνα ήταν μάλλινη με μια εσωτερική στρώση από βαμβάκι, σαν καπιτονέ και το καλοκαίρι βαμβακερή. Η νυφική και η γιορτινή ήταν από μετάξι.

3 . Σαλβάρι: Μακριά φαρδιά βράκα που την έδεναν στη μέση με το βρακοζώνι.. Είχε πολλές σούρες κάτω χαμηλά και τις έσφιγγαν με κορδόνι στους αστραγάλους. Από τη μέση μέχρι τον μηρό ήταν από φτηνό ύφασμα, χασέ ή κάμποτο. Από το μηρό και κάτω που ήταν ορατό από τα ανοίγματα του έντερί, ήταν από ακριβό πολύχρωμο ύφασμα (συχνά μεταξωτό) και το κομμάτι αυτό το έλεγαν τα πατσάδια.

4 . Τραχηλιά: Τετράγωνο ύφασμα από βελούδο, βυσινί ή μπλέ. Δενότανε πίσω με τέσσερις κορδέλες ,τα γόλια. Οι νυφικές και οι γιορτινές ήταν χρυσοκεντημένες ή ασημοκεντημένες .Άλλοι, τις έφερναν από την Πόλη έτοιμες, ενώ άλλες τις αγόραζαν από το Προκόπι και τις έραβαν οι ντόπιες κεντήστρες .

5 . Γιλέκο: Χωρίς μανίκια, από σκούρο μπλέ, μπορντό ή καφέ βελούδο ή τσόχα, χρυσοκεντημένο ή ασημοκεντημένο. Η πλάτη ήταν από φθηνότερο ύφασμα.

6 . Αντερί [εντερί]: Ήταν η αρχαία αναξυρίδα. Είναι εξωτερικός επενδύτης από μεταξωτό ή βαμβακερό ύφασμα , με φαρδιές ρίγες κόκκινες, κίτρινες ή μπλε . Μακρύ ως τον αστράγαλο, και ανοιχτό εμπρός κατακόρυφα. Ανοιχτό επίσης ήταν και στα πλάγια από τον μηρό και κάτω, για να ευκολύνει το περπάτημα αλλά και να προσδίδει χάρη στη γυναίκα. Τα μανίκια ήταν μακριά και ευρύχωρα. Το αντερί που ήταν από τσόχα το έλεγαν ντολαμά. Τα υφάσματα έρχονταν από την Πόλη και τα έραβαν ντόπιες μοδίστρες και ραφτάδες (τερζήδες).

7. Ποδιά ή [πεσκίρ]: Γινόταν από σκουρόχρωμο λεπτό ύφασμα, σαν αλπακάς. Οι γιορτινές και οι νυφικές , ήταν βελούδινες , χρυσοκέντητες ή ασημοκέντητες, και είχε τέλειωμα από άσπρο ή κόκκινο σιρίτι για ομορφιά. Στη μέση δενόταν με κορδόνια ,τα [γόλια] από μπρισίμι ,πού κατέληγαν σε κρόσσια και κρέμονταν μπροστά.

8 . Ζωνάρι [ή ζουνάρ]: Ήταν μεταξωτό πολύχρωμο , το φορούσαν μόνο οι παντρεμένες , πάνω από την ποδιά και πάνω του στερέωναν τον τοκά [ασημένια πόρπη].

9 . Φέρμενε ή σάλτα: Κοντογούνι , ζακέτα ριχτή, με μακριά μανίκια, από βελούδο η τσόχα, μπλε, ραφ, καφέ ή μπορντό, ανάλογα με τον χρωματισμό της κάθε φορεσιάς. Δεν κούμπωνε μπροστά, για να φαίνεται η χρυσοκεντημένη τραχηλιά. Είχε τα ωραιότερα κεντήματα με χρυσοκλωστή ή ασημοκλωστή σε ολόκληρη τη φορεσιά, κεντημένα από τεχνίτες της Πόλης.

10 .Κορσάζο και μπολκάκι: Αυτά φορέθηκαν τα τελευταία χρόνια, όταν άρχισαν να έρχονται τα ευρωπα’ι’κά ρούχα από την Πόλη. Το κορσάζο ήταν κοντό εφαρμοστό κεντημένο γιλέκο με σιρίτια μπροστά στο στήθος ,ενώ το μπολκάκι ,φτιαγμένο από διάφορα υφάσματα, εφαρμοστό, που κούμπωνε όλο εμπρός με πολύ μικρά κουμπάκια.
11 . Γουνί [γούνα]: Κοντό πανωφόρι τσόχινο εσωτερικά επενδυμένο με γούνα από διάφορα ζώα, για τα χειμωνιάτικα κρύα.
12 . Κεφαλόδεσμος: Καθημερινά φορούσαν το φακιόλι άσπρο ή καφέ τουλμπάνινο μαντήλι και έπλεκαν τα μαλλιά τους σε λεπτές κοτσίδες, τα φιτίλια. Για επίσημο είχαν τον γιασμά, σκούρο μαντήλι σταμπωτό με λουλούδια που περιμετρικά είχε μπιμπίλες πλεγμένες με το βελονάκι, σε διάφορα χρώματα. Έκαναν το μαντήλι τρίγωνο, η μια γωνία έπεφτε πίσω και οι άλλες δύο περνούσαν σταυρωτά κάτω από το σαγόνι γύρω από τα μάγουλα και τις στερέωναν στην κορυφή, φροντίζοντας να φαίνονται οι ωραίες μπιμπίλες. Ο κεφαλόδεσμος λεγόταν και μαγουλίκα,[αρχαία : ποφτάριον]
13 . Κοσμήματα : Στο στήθος τους έφερναν αρμαθιές από φλουριά τρυπημένα και ενωμένα με κορδέλες. Ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση φορούσαν δύο , τρείς ή και περισσότερες σειρές. Φορούσαν επίσης βραχιόλια και δαχτυλίδια, όχι όμως κάτι το ιδιαίτερα βαρύ και εξεζητημένο.
14 . Κολτζάχια: Πρόσθετα μανίκια για να προφυλάσσεται η φορεσιά κατά τις διάφορες καθημερινές εργασίες του σπιτιού ,[τ΄άργατα], που αναφέρονται και στο σινασίτικο τραγούδι : «Μάναμ’ ήρτεν η Άνοιξη..….ξέβαν τα σ[χ]ίλια τ’ άργατα τα θέλουν σ[χ]ίλια σ[χ]έρια».
15 . Αρχαλέτς : Απαραίτητο εξάρτημα στη φορεσιά για τις καθημερινές δουλειές. Ήταν τριγωνικό ύφασμα, (πολλές φορές βελούδο),χονδρό, παραγεμισμένο με βαμβάκι ,που το έβαζαν μόνο στο δεξιό ώμο για προστασία, αφού ακουμπούσαν τη στάμνα με το νερό. Στολισμένο με διάφορα κεντίδια, κουκούλια, ψεύτικα νομίσματα και μικρά όστρακα, τοποθετημένα με την προσωπική φροντίδα της κάθε Σινασίτισσας, σε μια προσπάθεια διάκρισης. Το έδεναν γύρω από τη μέση της γυναίκας ,με δικό του ένθετο κορδόνι ,που η μια άκρη του ήταν ραμμένη στην κορυφή του






Ανδρική:



Για την ανδρική παραδοσιακή φορεσιά της Σινασού, δεν υπάρχουν αρκετά γραπτά στοιχεία, καθ’ όσον , εξαφανίσθηκε πολύ νωρίς .Δηλαδή ,από τις αρχές του 19ου αιώνα. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της φυγής των Σινασιτών στην Κωνσταντινούπολη, από τα μικρά τους χρόνια, αμέσως δηλαδή μετά το σχολείο.
Από εκεί ,υιοθέτησαν τα «φράγκικα» της Πόλης , ή τα « πολίτικα», όπως τα έλεγαν στη Σινασό. Αυτό όμως έγινε ουσιαστικά από την ανάγκη των Σινασιτών εμπόρων της Πόλης ,για να μπορούν να συναναστρέφονται με τους άλλους εμπόρους και τους λοιπούς συνεργαζόμενους μαζί τους.
Οι γεροντότεροι Σινασίτες της γενιάς της Ανταλλαγής (Οκτώβριος του 1924),δεν θυμόντουσαν κανέναν που να φορούσε στη Σινασό, τα παραδοσιακά του ρούχα, εκτός από ένα μόνο κομμάτι που φορούσαν οι ηλικιωμένοι. Τη γούνα, το γουνί, όπως το έλεγαν. Ήταν ένα είδος επανωφοριού, με εξωτερικό μάλλινο σκουρόχρωμο χονδρό ύφασμα, και στο εσωτερικό του ήταν ντυμένο με γούνα διαφόρων ζώων, όπως ,λύκου, αλεπούς, προβάτου ή σαμουριού (νυφίτσας). Και αυτό, γιατί ως γνωστό, η Σινασός έχει μεγάλο υψόμετρο, όπως όλη η Καππαδοκία.
Η πιο ακριβή και πιο όμορφη ,ήταν η σαμουρόγουνα, που ήταν και το στοιχείο που πρόδιδε την οικονομική κατάσταση. Τις Κυριακές, φορούσαν την πιο ακριβή και όμορφη, άνδρες και γυναίκες. Είχε στητό γιακά, η ανδρική όμως γούνα ήταν μακριά ,μέχρι κάτω από τα γόνατα.
Στο κεφάλι οι άνδρες, σχεδόν υποχρεωτικά, φορούσαν το φέσι, (φες’) από βυσινί τσόχα , και από την κορυφή του κρεμόταν η φουντωτή μαύρη φούντα, το πουσκούλ. Στο λαιμό έβαζαν το σάλι, (σαλ’), ένα είδος κασκόλ.
Στο σώμα ,κατάσαρκα, είχαν το πουκάμισο, από πάνω του είχαν το γιλέκο, μετά τη ζακέττα και τέλος τη γούνα (το γουνί), που είχε τη γούνα στο εσωτερικό μέρος.
Στη μέση είχαν το ζωνάρι και στο εσωτερικό είχαν τα σαλβάρια (βράκες),δεμένα χαμηλά στους αστραγάλους.
Στα πόδια είχαν τα γαλτσίνια, τις κουντούρες , τα γεμενιά, τις γαλότσες, ή τα «πολίτικα» λάστιχα για τις βροχές. Τα γαλτσίνια των ανδρών είχαν λαιμό μέχρι ψηλά τα γόνατα.
Τα ευρωπα΄ι ΄κά ρούχα ήλθαν πολύ νωρίς στη Σινασό και τα έλεγαν «τσατάλες», από τα δύο παντζάκια του παντελονιού. Επίσης, φορούσαν το γιλέκο, το ζακέτο (σακάκι), το παλτεσού και το σουρτούκο ή παλτό.
Για την παιδική φορεσιά, δεν υπάρχουν, σχεδόν , καθόλου στοιχεία, εκτός από το ότι φορούσαν τα «χηράδια», που ήταν μάλλινη σκούρα ζιπούνα, σαν παλτό, με στενό και στητό γιακά, που κούμπωνε, με τσέπες δεξιά και αριστερά. Στα πόδια φορούσαν και τα παιδιά γαλτσίνια, δερμάτινα παπούτσια, με καρφιά όμως.
Στο Σωματείο μας, υπάρχουν αρκετά κομμάτια από παλιές αυθεντικές φορεσιές, κυρίως γυναικείων, ένα ανδρικό «γουνί» και ένα φέσι, όλα προσφορές από Σινασίτες .



πηγή:  Σωματείο η "Νέα Σινασός"