«Τὸ ἔθιμο τοῦ Λαζάρου στὴν περιοχὴ της Καρδίτσας»

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς συνηθίζει νὰ γιορτάζει τὰ γεγονότα, ποὺ στιγμάτισαν τὴν ἱστορία του καὶ
εἶναι συνυφασμένα μὲ τὴν θρησκευτική του παράδοση. Κάθε ἐποχὴ καὶ κάθε μήνας ξεχωρίζει
λόγῳ κάποιας ἐθνικῆς ἢ θρησκευτικῆς γιορτῆς, ὅπως τὰ Χριστούγεννα, ἡ Πρωτοχρονιά, τα
Φῶτα καὶ μετὰ οἱ Ἀποκριές, ὁ ἑορτασμὸς τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης καὶ τοῦ Εὐαγγελισμου,
τὸ Πάσχα καὶ στὴν συνέχεια πολλὲς ἀκόμη γιορτές. Μία ἀπὸ αὐτὲς τὶς γιορτὲς εἶναι καὶ το
ἔθιμο τοῦ Λαζάρου, ποὺ γιορτάζεται τὴν Πέμπτη καὶ τὸ Σάββατο, πρὶν ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τῶν
Βαΐων.

Ἡ ἡμέρα αὐτὴ εἶναι ἔντονα συνδεδεμένη μὲ τὴν Ἀνάσταση ὡς γεγονὸς καὶ οὐσιαστικὰ
μὲ αὐτὴν προεορτάζεται ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ὁ Λάζαρος, στενὸς φίλος τοῦ Ἰησοῦ, ἀπὸ
τὴν Βηθανία εἶναι βαριὰ ἄρρωστος. Οἱ δύο ἀδερφές του, ἡ Μάρθα καὶ ἡ Μαρία, ἔχουν
εἰδοποιήσει τὸν Χριστό, ἀλλὰ ἐκείνος φτάνει 4 μέρες μετὰ τὸν θάνατό του καὶ ὁ νεκρὸς ἔχει
ἤδη τοποθετηθεῖ σὲ τάφο. Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ συνήθιζαν, στὴν περιοχὴ τῆς Ἰουδαίας, νὰ θάβουν
τοὺς νεκροὺς σὲ βραχώδη ὀρύγματα καὶ νὰ καλύπτουν τὴν εἴσοδο μὲ ἕναν ὀγκόλιθο. Ὁ Ἰησοῦς
ζητᾶ νὰ απομακρύνουν τὴν πέτρα ἀπὸ τὸν τάφο, προσεύχεται στὸν Πατέρα Του ζητῶντας
Του δύναμη καὶ μπροστὰ σὲ ὅσους ἦταν παρόντες λέει: «Λάζαρε, δεῦρο ἔξω». Τότε ὁ νεκρὸς
σηκώθηκε καὶ ἡ ζωὴ ἐπανῆλθε στὶς φλέβες του. Ὁ Λάζαρος, ζωντανὸ θαῦμα τῆς
μεγαλοδυναμίας του Κυρίου, κυνηγήθηκε ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους ἀρχιερεῖς καὶ κατέληξε στὴν
Κύπρο, ὅπου καὶ χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους, στὴν πόλη Κίτιο, τὴν
σημερινὴ Λάρνακα. Πέθανε δε, τὸ 63 μ.Χ. Τμῆμα τοῦ ἱεροῦ λειψάνου του μεταφέρθηκε στὴν
Κωνσταντινούπολη ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Λέοντα Στ΄ τὸν Σοφὸ γύρω στὰ 900 μ.Χ. καὶ
τοποθετήθηκε σὲ νεοϊδρυθεῖσα μονή. Ὁ ἴδιος ἔχτισε καὶ ναὸ γιὰ τὸν ἅγιο στὴν Λάρνακα, ὅπου
παρέμεινε τὸ ὑπόλοιπο μέρος τοῦ λειψάνου του.
Εἰς ἀνάμνησιν αὐτοῦ τοῦ θαύματος, λοιπόν, ὁ λαὸς ἔχει καθιερώσει κάποια ἔθιμα.

Παλαιότερα, ἡ μέρα αυτὴ ἑορταζόταν σὲ πολλὲς περιοχὲς τῆς χώρας μας. Σήμερα, αὐτὸ γίνεται
σὲ λιγότερες, σὲ κάθε τόπο ὅμως μὲ λιγότερες ἢ περισσότερες παραλλαγές. Γιὰ παράδειγμα
στὴν Νίσυρο, τὰ παιδιὰ τοῦ δημοτικοῦ ψέλνουν στοὺς δρόμους τὰ κάλαντα κρατῶντας τὴν
Καλαντήρα, δηλαδὴ ὁμοίωμα τοῦ τάφου τοῦ Λαζάρου. Σὲ ἄλλες περιοχὲς τῆς νησιωτικῆς καὶ
ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδος οἱ γυναίκες ζυμώνουν κουλούρες, ποὺ συμβολίζουν τὸν Λάζαρο ή
κορίτσια πηγαίνουν στὰ γύρω σπίτια καὶ τραγουδοῦν. Τὰ κάλαντα μοιάζουν ἀπὸ περιοχὴ σὲ
περιοχή, μὲ ὁρισμένες, ὅμως, διαφοροποιήσεις.

Τὸ ἔθιμο τοῦ Λαζάρου ἀποτελεῖ ἄγραφο θεσμὸ καὶ στὴν πόλη τῆς Καρδίτσας. Τὴν
μέρα μάλιστα ποὺ τελεῖται τὸ ἔθιμο, δηλαδὴ τὸ πρωὶ τῆς Πέμπτης πρὶν τὴν Κυριακὴ τῶν
Βαΐων, τὰ κορίτσια τοῦ δημοτικοῦ, οἱ ‘λαζαρίνες’, δὲν πηγαίνουν στὸ σχολεῖο καὶ ἔχει
καθιερωθεῖ, ἐκείνη τὴν ἡμέρα, τὰ ἀγόρια νὰ πηγαίνουν πάντα ἐκδρομή. Οἱ μικρές ‘λαζαρίνες’
πηγαίνουν ἀπὸ σπίτι σὲ σπίτι, μὲ ἕνα καλάθι στολισμένο μὲ λουλούδια καὶ τραγουδοῦν τὸν
Λάζαρο. Στὰ χωριὰ τοῦ νομοῦ αὐτὸ γίνεται τὸ Σάββατο, ἀνήμερα τῆς γιορτῆς τοῦ ἁγίου.

Τὴν προηγούμενη μέρα, οἱ κοπέλες μαζὶ μὲ τὶς μητέρες τους μαζεύουν σπαθιά, δηλαδὴ
μακριὰ λογχόσχημα φύλλα καὶ λουλούδια. Στὰ παλιὰ τὰ χρόνια τὰ κορίτσια μάζευαν
ἀγριολούλουδα ἀπὸ τὰ χωράφια, ἀργότερα ἄνθη ἀπὸ τοὺς κήπους τους καὶ σήμερα, ὅσοι δὲν
διαθέτουν κῆπο, καταφεύγουν στὰ ἀνθοπωλεῖα. Μαζεύονται λοιπὸν οἱ γυναίκες καὶ δένουν
φύλλο-φύλλο μὲ κλωστὴ τὰ σπαθιὰ σὲ μικρὰ καλάθια, ἕνα γιὰ κάθε παιδί, ἔτσι ὥστε να
καλυφθεῖ περιμετρικὰ ὅλη ἡ ἐπιφάνειά του. Στὴν συνέχεια τὰ στολίζουν μὲ τὰ λουλούδια τους.

Στὸ ἐσωτερικὸ τοποθετοῦν χλωρὰ χορταράκια καὶ ἕνα αὐγό, ὥστε τὸ καλάθι νὰ μὴν εἶναι
ἄδειο. Ἀφοῦ ἐτοιμάσουν τὸ καλάθι, τὸ κρεμάνε κάπου ψηλά, ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι, γιὰ νὰ
διατηρηθεῖ.

Τὸ πρωὶ τῆς Πέμπτης τὰ κορίτσια συγκεντρώνονται σὲ παρέες, δύο ἢ τρεῖς μαζὶ καὶ
ξεκινοῦν. Πηγαίνουν ἀπὸ σπίτι σὲ σπίτι, πρῶτα στοὺς δικούς τους καὶ ἔπειτα σὲ ἄλλους καὶ
τραγουδοῦν τὸν ‘Λάζαρο’. Στὰ χωριὰ περνοῦν ἀπὸ ὅλα τὰ σπίτια. Στὸ χωριὸ Μαγούλα τοῦ
νομού Καρδίτσας μιὰ 90χρονη, θυμᾶται τὸ τραγούδι ποὺ ἔλεγε ἐκείνη:

Καλῶς μᾶς ἦρθε ὁ Λάζαρος
φέτο καὶ τοῦ χρόνου
κι ἡ Πασχαλιά χαρούμενη
καὶ καλοκαρδισμένη
μὲ νίτσια1, μὲ τριαντάφυλλα
μὲ δροσερὰ λουλούδια.
Ἄν ὑπῆρχαν ἀρραβωνιασμένοι στὸ σπίτι ποὺ τραγουδούσαν, προσέθεταν καὶ τὸ ἐξῆς:

Σ’ αὐτὸ τὸ σπίτι πού ‘ρθαμε
πέτρα νὰ μὴ ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού
χίλια χρόνια να ζήσει
Ἀργότερα, ὅπως ἀναφέρει ἡ κόρη τῆς ἐνενηντάχρονης, 55 ἐτῶν, τὸ τραγούδι ἦταν τὸ
ἀκόλουθο, τὸ ὁποῖο ἐξακολουθεῖ νὰ τραγουδιέται σὲ χωριὰ τοῦ νομοῦ:

Σήκω Λάζαρε καὶ μὴν κοιμᾶσαι
ἦρθε η μάνα σου ἀπὸ τὴν Πόλη
σ’ ἔφερε χαρτὶ καὶ κομπολόι,
γράψε Θόδωρε γράψε Δημήτρη
γράψε λεμονιά καὶ κυπαρίσσι.
Καὶ τοῦ χρόνου!

Ἄν στὸ σπίτι ὑπῆρχε κοπέλα τῆς παντρειᾶς, τότε συνέχιζαν:

Νιδώ μαντήλια κρέμουνται
νιδώ μαντήλια σιῶνται
νιδώ ‘χουν κόρη γιὰ παντρειά,
θέλουν νὰ τὴν παντρέψουν.
Τὴν τάζουν για το βασιλιὰ
Τὴν τάζουν για τὸ ρήγα.
Δὲ θέλει αὐτὴ τὸ βασιλιά
δὲ θέλει αὐτὴ το ρήγα,
μον’ θέλει τὸ ἀρχοντόπουλο
μὲ τὶς πολλὲς παράδες.

 Σήμερα, στὴν πόλη τῆς Καρδίτσας, τὸ τραγούδι εἶναι τὸ παρακάτω:

Εἰς τὴν πόλη Βηθανία
κλαίει ἡ Μάρθα κι ἡ Μαρία.
Κλαῖνε γιὰ τὸν ἀδερφό τους
ποὺ τὸν εἶχαν καρδιακό τους.
Πὲς μας Λάζαρε τὶ εἶδες
εἰς τὴν Πόλη ποὺ ἐπῆγες;
Εἴδα φόβους, εἴδα τρόμους
εἴδα βάσανα καὶ πόνους.
Δῶστε μου λίγο νεράκι,
νὰ ξεπλύνω τὸ φαρμάκι.
Καὶ τοῦ χρόνου!

Μετὰ τὸ τραγούδι, κάθε νοικοκυρὰ ἔδινε κάτι στὸ κορίτσι, συνήθως ξερὰ σῦκα,
καραμέλες καὶ ξυλοκέρατα. Τὸ πιὸ καλὸ δῶρο ὅμως, ἦταν πάντα τὰ αὐγά, ποὺ κυρίως
προσέφεραν στὶς ὀρφανὲς κοπέλες. Σήμερα οἱ κοπέλες λαμβάνουν, κυρίως, χρήματα καὶ σὲ
λιγότερες περιπτώσεις αὐγά, γιὰ νὰ τὰ βάψουν οἱ μητέρες τους τὴν Μ. Πέμπτη. Ἀνάμεσα στὰ
κορίτσια ὑπάρχει ἄτυπος διαγωνισμὸς γιὰ τὸ πιὸ ὡραῖα στολισμένο καλάθι καὶ γιὰ τὸ ποια
θὰ μαζέψει τὰ περισσότερα δῶρα καὶ λεφτά.

Τὸ ἔθιμο αὐτὸ συνεχίζεται ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ ἐδῶ καὶ πάρα πολλὰ χρόνια. Θετικό
εἶναι πὼς ὅλο καὶ περισσότερος κόσμος ψάχνει καὶ ἀναζητᾶ παλιὲς συνήθειες, ποὺ
μεταλαμπαδεύονται καὶ στὶς νεότερες γενιές. Τὶς τελευταῖες δεκαετίες γίνεται μεγάλη
προσπάθεια γιὰ τὴν ἀναβίωση ἠθῶν καὶ ἐθίμων τοῦ τόπου μας, κίνηση ποὺ ἀποδεικνύει τὴν
σπουδαιότητα, ποὺ ἀποδίδει ἕνας λαὸς στὴν παράδοσή του, ὡς θεμέλιο γιὰ τὴν ἐπιβίωσή του
στὸν χρόνο. Συγκεκριμένα, μὲ τὸ ἔθιμο του Λαζάρου φαίνεται ἡ πίστη τῶν Ἑλλήνων στὴν
μεγαλοσύνη τοῦ Κυρίου καὶ τὸ θαύμα τῆς Ἀνάστασης. Ἔτσι, προετοιμάζονται καλύτερα για
τὴν Μ. Ἑβδομάδα καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστού, ποὺ ακολουθεῖ.

Κακαρίμπα Χρυσούλα - Ἱστορικός  Ἀρχαιολόγος
ΝΑΥΣ – ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΔΟΣΕΩΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
πηγή